معنای مادرشدن در دارالخلافه ‏ی ناصری، عصر قاجار از منظر جامعه ‏شناسی با رویکرد تفسیری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجو دکتری جامعه شناسی فرهنگی، واحد علوم تحقیقات،دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

2 دکتری تخصصی جامعه شناسی ، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

چکیده

خوانشِ ضعیفه‌ی منفعل از زنِ عهد ناصری که در سیستم اجتماعی پدرسالارانه به دام افتاده است در تناقض با کنشگری‌های زنان این دوره در عرصه‌ی سیاست، فرهنگ و تجارت است. در این مطالعه کوشش می‌شود بدون هیچ‌گونه پیش‌داوری، جایگاهِ اجتماعی زنان در دارالخلافه ناصری بازسازی شود و از این طریق به فهمِ معنای مادر شدن دست یافت. به همین منظور زمینه‌های قانونی و مشاغل اجتماعی از اسناد و متون تاریخی گردآوری می‌شوند تا چگونگی و حدودِ کنشگری یا انفعالِ زنان به واسطه‌ی محدودیت‌های قانونی و فرهنگی از درون متون بازخوانی شود. آثار منظوم، منثور، نامه‌های خصوصی، سفرنامه‌های زنان عهد ناصری زندگی روزمره آنان را بازسازی می‌کند. نتیجه اینکه در دوران قاجار، تحرک عمودی مردان و زنان در یک شبکه‌ی بزرگ نَسَبی امکان پذیر است و بازشناسی افراد، کسب منزلت، هویت اجتماعی و اقتصادی در گروِ عضویت در شبکه‌ نَسَبی است. یعنی زنان و مردان کنشگران و اعضای شبکه‌ا‌ی‌ هستند که در یک تبادل چند سویه با کمکِ فرزندآوری انتظام درونی را سامان‌دهی می‌کنند. پس، برای کسبِ هویت اجتماعی، تحرک عمودی در این چرخه فعالانه مشارکت می‌کنند. یعنی، تفسیر کردن معنی مادر شدن در «تن سپردن به سرنوشتِ فطری» برای امرار معاش، فروکاستن تبیین جامعه شناختی به فهمی عوام‌گرایانه است.

کلیدواژه‌ها


-      اتحادیه. منصوره(1377). اینجا طهران است. تهران: نشر تاریخ ایران
-      اتحادیه. منصوره (1380). نقش زنان در انقلاب مشروطه. تاریخ معاصر ایران. شماره 18 . ص 168-159
-      اتحادیه. منصوره (1361). پیدایش و تحول احزاب سیاسی مشروطیت. تهران: نشر گستر
-      اتحادیه. منصوره (1374). رشد و توسعه شهر تهران در دوره ناصری. تحقیقات اسلامی. شماره1و2. ص 173-145
-      بختیاری. بی‌بی مریم(1382). خاطرات سردار مریم. تدوین علیقلی محمودی بختیاری. تهران: انزان
-      بودن. ریمون(1394). مطالعاتی در آثار جامعهشناسان کلاسیک. ترجمه باقر پرهام. تهران: نشر مرکز
-      پورداوود. ابراهیم (بدون تاریخ). وندیداد. تهران: نشر الکترونیک علیرضا کیانی www.tarikhfa.com
-      پورداوود. ابراهیم (1377). یشتها. تهران: انتشارات اساطیر
-      پولاک. ادوارد یاکوب (1368). سفرنامه پولاک. ایران و ایرانیان. ترجمه کیکاووس جهان‌داری. تهران: انتشارات خوارزمی
-      تکمیل همایون. ناصر(1378). تشخیص نفوس و اماکن دارالخلافه. فصلنامه جمعیت. شماره29و30. ص 37-22
-      حجازی. بنفشه(1387). ضعیفه. تهران: قصیده سرا
-      حمیدی. سید جعفر؛ عاملی رضایی. مریم (1387). تحول جایگاه زن در نثر پیش از مشروطه. تاریخ ادبیات فارسی. شماره 59. ص 46-60
-      خوانساری. جمال (2535). کلثوم ننه. تدوین محمود کتیرایی. تهران: انتشارات مروارید
-      دارمستتر. جیمز (1382). وندیداد. ترجمه موسی جوان. تهران: دنیای کتاب
-      رفعت جاه. مریم؛ ودادهیر. ابوعلی؛ علی نقیان. شیوا (1397). تاملی بر تحول پارادایمی مسئله مادری در اندیشه فمینیستی. فصلنامه زن در توسعه و سیاست. شماره 4. ص551-579
-      ساروخانی. باقر (1391). مقدمه‌ای بر جامعه‌شناسی خانواده. تهران: سروش
-      سیفی فمی تفرشی. مرتضی (1362). نظم و نظمیه در دوره قاجاریه. تهران: انتشارات یساولی
-      شیخ رضایی. انسیه؛ آذری. شهلا (1377). گزارش‌های نظمیه از محلات طهران. تهران: انتشارات اسناد ملی ایران
-      فولکیه. پل (1343). اگزیستانسیالیسم. ترجمه ایرج پورباقر. اصفهان: کتاب‌فروشی تأیید
-      قاجار. تاج‌السلطنه (1362). خاطرات تاج السلطنه. تدوین منصوره اتحادیه و سیروس سعدوندیان. تهران: نشر تاریخ ایران
-      کراچی. روح انگیز (1390). هشت رساله در بیان احوال زنان. تهران: پژوهشگاه مطالعات علوم انسانی
-      کرزن. جورج (1373). ایران و قضیه ایران. ترجمه غلامعلی وحید مازندرانی. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی
-      مکنزی. دیوید نیل (1373). فرهنگ کوچک زبان فارسی. ترجمه مهشید میرفخرایی. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
-      مونس الدوله (1380). خاطرات مونس الدوله. تدوین سیروس سعدوندیان. تهران: انتشارات زرین
-      میلز. چارلز رایت (1391). بینش جامعه‌شناختی. ترجمه عبدالمعبود انصاری. تهران: شرکت سهامی انتشار
-      نفیسی. ابوتراب (1353). نظری به وضع دارو و درمان در گذشته. مجله خاطرات وحید. شماره 36. ص 19-29
-      نوایی. عبدالحسین. و همکاران (1377). شکوفه به انضمام دانش. تهران: کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران
-      وبر. ماکس (1394). اقتصاد و جامعه. تهران: انتشارات سم.
-      وثوقی. منصور (1391) جامعه‌شناسی روستایی. تهران: انتشارات کیهان
-      وولفسن. ای. اس.(1309). ایران و ایرانیان در گذشته و حال. ترجمه میرزا حسن خان انصاری. تهران: نشریات موسسه خاور
-      ویشارد. جان(1363). بیست سال در ایران. ترجمه علی پیرنیا. تهران: موسسه انتشارات نوین
-      ویلز. چارلز جیمز(1368). ایران در یک قرن پیش. ترجمه غلامحسین قراگوزلو. تهران: اقبال
-      ویلم. فلور(1386). سلامت مردم در قاجار. ترجمه ایرج نبی‌پور. بوشهر: دانشگاه علوم پزشکی بوشهر
-      هدایت. مهدی‌قلی(1344). خاطرات و خطرات. تهران: انتشارات زوار  
-      Edles. D. Laura (2002). Cultural Sociology in Practice. Oxford: Blackwell Publishing
-      Reichelt. Hans (1911). Avesta Reader. Strussburg: K.J.Trubner