مطالعه ایل‌راه‌های کبیرکوه در دوره مفرغ از دیدگاه قوم– باستان‌شناسی؛ مطالعه موردی: ایل زنگنه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 هیئت‌علمی دانشگــاه آزاد اسلامی- واحد ایلام

2 استادیار دانشگاه آزاداسلامی- واحدایلام

چکیده

دوره مفرغ (مرحله گودینIII ) حوزه زاگرس مرکزی یکی از مهم‌ترین دوران‌های باستان‌شناسی غرب ایران است. با شروع مرحله گودین III، در سراسر مناطق غرب و جنوب غرب ایران شاهد نوعی همگــونی فرهنگی هستیم که از طریق رواج و اشاعه سنت سفال منقوش تک‌رنگ گودین III می‌توان آن را تشخیص داد. موضوع مهم و در خور توجه؛ مبحث چگونگی ظهور و گسترش نسبتاً سریع سنت سفال منقوش تک‌رنگ این دوره است که در سراسر منطقه رایج می‌شود. در این مقاله از طریق مطالعه قوم – باستان‌شناسی ایل زنگنه، امکان حرکت، گسترش و رواج سنت سفال منقوش تک‌رنگ گودین III از طریق تحلیل‌های مقایسه‌ای ما بین مسیرهای کوچ عشایر ایل زنگنه و موقعیت و شکل توزیع مکان‌های باستانی دوره مفرغ شناسایی شده در پیرامون معابر کبیرکوه، مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. روش انجام تحقیق یک روش تلفیقی است که در برگیرنده مطالعات میدانی و مطالعات کتابخانه‌ای است. ضمناً دو جامعه مورد مطالعه قرار گرفته که یکی جامعه باستانی کوچ‌نشینان دوره مفرغ دره سیمره و دیگری جامعه کوچ‌نشینان معاصر ایل زنگنه است.

-         افشار سیستانی، ایرج (1381). کرمانشاهان و تمدن دیرینه آن، جلد 2. چاپ دوم. تهران: انتشارات نگارستان کتاب.
-         ادموندز (1362). یادداشت‌هایی درباره لرستان، ترجمه سکندر امان الهی بهاروند و لیلی بختیار. تهران: انتشارات بابک.
-         امام شوشتری، سید محمد علی (1331). تاریخ جغرافیایی خوزستان. تهران: مؤسسه مطبوعاتی امیرکبیر.
-         امیری، مصیب (1381). «نقش جغرافیای زیست محیطی در شکل­گیری فرهنگ­های پیش از تاریخ جلگه مرودشت». اثر شماره 34 و 33. سازمان میراث فرهنگی کشور. صص 308-318.
-         بدلیسی، شرف خان بن شمس‌الدین (1377). شرفنامه (تاریخ مفصل کردستان) به انضمام ولادیمیر ویلیا مینوف زرنوف. تهران: اساطیر.
-         دمرگان، ژاک (1339). جغرافیای غرب ایران. ترجمه و توضیح کاظم ودیعی. جلد دوم. تبریز: انتشارات چهر.
-         رایت، هنری (1381). «پس‌کرانه­های شوشان در دوران شکل­گیری حکومت­های نخستین». گردآورنده فرانک هول. در باستان شناسی غرب ایران. ترجمه زهرا باستی. تهران: انتشارات سمت، صص 285- 315.
-         زکی بیگ، محمدامین (1381). تاریخ کرد و کردستان. ترجمه روشن اردلان. تهران: توس.
-         خیتال، جعفر (1369). مجموعه آراء در مورد سرزمین پشت­کوه ایلام. چاپ اول. چاپخانه فرهنگ: ناشر کتابخانه اسماعیلی ایلام.
-         سازمان برنامه­ و بودجه (1355). سمینار بررسی مسائل جامعه عشایری ایران. جلد 3 ،  2- 5 تیر 1355. کرمانشاهان.
-         ستارمنش، محسن (1338). «جغرافیای عشایری خوزستان». ژاندارمری. سال 12. شماره 7. مهر 1338. 66-67.
-     سید سجادی، سید منصور و سامانی، نوروزعلی (1378). « گزارش یک فصل کاوش در تپه نورآباد لرستان» در باستان شناسی و هنر ایران. 32 مقاله در بزرگداشت دکتر نگهبان. به کوشش عباس علیزاده، یوسف مجیدزاده و صادق ملک شهمیرزادی. مرکز نشر دانشگاهی. صص 85-120.
-         شاخت، رابرت (1381). «فرهنگ‌های تاریخی اولیه»، گردآورنده فرانک هول در باستان شناسی غرب ایران. ترجمه زهرا باستی. تهران: انتشارات سمت، صص 340- 404.
-         شمیم، علی‌اصغر (1312). کردستان و تبریز. کتابخانه‌های سعادت و سروش.
-         شهبازی، سیاوش (1385). گزارش فصل اول بررسی و شناسایی باستان‌شناسی شهرستان دره شهر. آرشیو اداره کل سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان ایلام.
-         طلایی، حسن (1385). عصر مفرغ ایران. تهران: سمت.
-     علیزاده، عباس (1369). «اشغال جنوب خوزستان به دست الیماییان ». ترجمه جعفر تال بلاغی در باستان‌شناسی و تاریخ. شماره پیاپی 7. مرکز نشر دانشگاهی. صص 34-43.
-     علیزاده، عباس (1371)، «بازتاب نقش جغرافیایی، زیست محیطی و اقتصادی در تحولات جنوب باختری ایران »،  مجله اثر، شماره 21، سازمان میراث فرهنگی کشور، صص 29-47.
-         فکوهی، ناصر (1381). تاریخ اندیشه و نظریه­های انسان­شناسی. تهران: نشر نی.
-         مرکز آمار ایران، (1377). سرشماری اقتصادی عشایر کوچنده. نتایج تفصیلی. استان ایلام.
-         اربارینو، مروین(1377). نظریه‌های مردم شناسی. ترجمه: عباس محمدی اصل. تهران: آوای نور.
-         مستوفی الممالکی، رضا (1377). جغرافیای کوچ‌نشینی، عمومی و ایران با تأکید بر ایل قشقایی. مرکز انتشارات علمی دانشگاه آزاد اسلامی. تهران.
-         مظاهری، خداکرم (1385). گزارش فصل دوم بررسی و شناسایی باستان‌شناسی شهرستان دره شهر. جلد 3. آرشیو جهاد دانشگاهی واحد ایلام.
-         مظاهری، خداکرم (1388). تبیین گستره جغرافیایی فرهنگ عصر مفرغ (گودین III) در زاگرس مرکزی و سنجش عوامل مؤثر در نفوذ آن به دره سیمره در استان ایلام. رساله دکتری باستان­شناسی، دانشگاه آزاداسلامی واحد علوم و تحقیقات. به راهنمایی دکتر حسن طلائی (منتشرنشده).
-         یوسفی­زاده، محمدعلی (1382)، تاریخ اندیشه­ها و آرا انسان­شناسی و مردم­شناسی، تهران، انتشارات یسطرون.
-         Alizadeh, Abbas (2003)."Some observations based on the nomadic character of Fars prehistoric Caltural development", in the yeki bud yeki nabud, in honor of William M. Summner, Edited by Naomi F.Miller and kamyar Abdi, monograph 48. Cotsen institute of Archaeology university of California, PP. 83-97.
-         Bernbeck, R. (1992). "Migratory patterns in early nomadism: a reconsideration of Tepe Tulai", Paleorient, vol.18/1, pp.77-88.
-         Contenau, J. et Ghirshman, R. (1933). Fouilles du Tepe – Giyan pre de Nehavand (Rapport preliminaire), Librairie orientaliste paul Geuthner, paris.
-         ــــــــــــــــــــــــــــــــــ   (1935). Fouilles du Tepe – Giyan pre de Nehavand 1931-1932, Librairie orientaliste paul Geuthner, paris.
-         Edmonds, C. J. (1922). "Luristan: Pish- i Kuh & Bala Giriveh", Geographical Journal, vol. LIX, pp. 335-356.
-         Emberling, Geoff, Rob, B. John, Speth, John, D. & Wright, Henry, T. (2002). "Kunji Cave: early Bronze Age burials in Luristan" , Iranica Antiqua, vol. 37, pp. 47-105.
-         Goff, Clare. L. (1970)." Excavation at Babajan, 1968: Third Preliminary report", Iran, vol. 8, pp.142-156.
-         ــــــــــــــــــ (1976). " Excavation at Babajan: The Bronze Age occupation", Iran, vol. 14, pp.19-40.
-         Haerinck, E. (2011). Painted pottery of the first half of the early Bronze Age (Late 4th – First Centuries of the 3rd Millennium B.C.) in Luristan, W-Iran, Iranica Antiqua, vol. XLVI, PP. 55-88.
-         Haerinck, E. & Over Laet, B. (2002). " The chalcolithic & the early Bronze Age in Pusht–I Kuh, Luristan: chronology & mesopotamian contacts", Akkadica, no/ 123, pp.163-181.
-         ــــــــــــــــــــــــــــــــــ (2006). Luristan excavation documents , vol. 6: Bani Surmah, BAMI, The Ghent University and the Royal Museums of Art and History, Brussels.
-         Henrickson, Elizabeth. (1985). " The early development of pastoralism in the central Zagros highlands (Luristan)" , Iranica Antiqua, vol.10 , pp.1-43.
-         Henrickson, Robert. (1986). " A regional perspectiv on  Godin III cultural development in central western Iran "  , Iran,vol. 24, pp:1-57.
-         ــــــــــــــــــــــــــ (1987a). " Godin III & the cronology of central western Iran circa 2600-1400 B.C" , In  the archaeology of  western Iran, Edited by F. Hole, Washington DC: Smith Sonian institution Press,  pp. 205-227.
-         ــــــــــــــــــــــــــ (1987b).  "The Godin III Chronology for central western Iran 2600-1400 B.C" , Iranica Antiqua, vol. 22,  pp. 33-117.
-         ــــــــــــــــــــــــــ (1988). " Babajan Tepe" , Encyclopaedia Iranica, vol.3,  fase.3, pp. 292-293.
-         ــــــــــــــــــــــــــ (1991). " Ceramics VI-VII, The Broze Age in north western, western & south western Persia" ,  Encyclopaedia Iranica, vol.5,  fase.3, pp. 288-294.
-         Hole, Frank (1974). " Tepe Tulai an early came site in Khuzistan, Iran ", Paleorient. vol. 2, pp. 219-242.
-         ـــــــــــــــــــ (1979). " Rediscovering the past in the present: Ethnoarchaeology in Luristan Iran", In Ethnoarchaeology, ed C. kramer, New York: Columbia University Press, pp.192-218.
-         Marvucheck, J. (1976). "A Survey of Seasonal Occupation Sites in Northern Balucestan", Proceedings of the 4rd annual Symposium on archaeological research in Iran, Tehran, Iranian Center for archaeological research, 4: 284-298.
-         Pullar, Judith (1977)." Early cultivation in the Zagros" , Iran, vol.15, pp.15-37.
-         Schmidt, E. Vanloon, M. & Curvers, H. 1989, The Holmes expedition to Lourestan, 2 volumes, the University of Chicago Press.
-         Stine, S.O. (1940). Old routs in western Iran, New York, Green Wood Press.
-         Thrane, Henrik (1970). " Tepe Guran & the Luristan Bronzes" ,Archaeology ,vol.23, num/1, pp.27-35.
-         ــــــــــــــــ (2001). Excavation at Tepe Guran in Luristan, The bronze Age & Iron Age Periods, Jutland Archaeologica Society publications, vol. 38, Moesgaard .
-         Wheeler pires- Ferriera, Jan (1977). " Tepe Tulai: Faunal remains from an early campe site in Khuzistan, Iran", Paleorient, vol. 3, pp. 275-279.
-         Wright, Jr. H. E. 1980,"Climatic change & plant domestication in the Zagros", Iran, vol.18, pp.145-148.
-         Young, T. Cuyler, Jr. (1969). Excavations at Godin Tepe: First progress report, occasional paper 17, Art and Archaeology, Toronto: ROM.
-         ـــــــــــــــــــــــــــ  (1974). " Excavations at Godin Tappeh 1973" , Proceedings of the 2rd annual symposium on archaeological research in Iran, Tehran, Iranian center for archaeological research, pp. 80-90.
-         ـــــــــــــــــــــــــــ  (1975). " An archaeological survey of the kangavar valley" , Proceedings of the 3rd annual symposium on research in Iran, Tehran, Iranian center for archaeological research, pp. 23-30.
-         Young, T. Cuyler, Jr. & Levine , Louis D. (1974). Excavation of the Godin project: second progress report, occasional paper 26, Art & Archaeology, Toronto: ROM.
-         Zeder, M.A. (1999). "Animal domestication in the Zagros:A review of past & current research«, Paleorient, vol. 25 (2), pp.11-25.