بررسی انسان‌شناختی موسیقی ساز عاشیقی آذربایجان در حماسه‌خوانی و حماسه‌نوازی تاریخ مردم ایران از عصر صفویه تا معاصر

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

کارشناس ارشد علوم اجتماعی، گرایش مردم‌شناسی از دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم تحقیقات

چکیده

موسیقی ساز عاشیقی توسط شخصی به نام «عاشیق» اجرا می‌شود. عاشیق در فرهنگ مردم آذربایجان در اغلب عرصه‌های اجتماعی این سرزمین حضوری خلاقانه دارد. او شاعر، آهنگ‌ساز، خواننده، نوازنده، هنرپیشه و داستان‌سراست. هنرمندِ مردمی بودن بزرگ‌ترین ویژگی یک عاشیق آذربایجان است. در این مقاله با پژوهش کیفی و به شیوه تحقیق ترکیبی (اسنادی، کتابخانه‌ای و میدانی) به بررسی موسیقی ساز عاشیقی آذربایجان در حوزه حماسه‌خوانی و حماسه‌نوازی پرداخته‌ شده است. بخش‌های مختلف این مقاله عبارت‌اند از: آذربایجان و عاشیق‌ها، ویژگی شعر عاشیقی، جارچیان حماسه، «عاشیق قربانی» و حماسه او در جنگ چالدران، «ساری عاشیق»، «عاشیق خسته قاسم»، «عاشیق علی‌عسگر» و حماسه او در جنگ جهانی اول، «عاشیق مسکین اسدخیاوی» و حماسه او در انقلاب مشروطه و تعدادی از عاشیق‌های بزرگ معاصر خصوصا نقش «عاشیق شهید بشیر شهریاری» در حماسه‌ی جنگ تحمیلی عراق علیه ایران. در این مقاله سعی شده مختصری به زندگی هنری این عاشیق‌ها به همراه تحلیل محتوای ادبیات حماسی در سروده‌ها و نواخته‌های آنها و نقش این عاشیق‌ها در جنگ‌ها و انقلاب‌های دوره‌های ذکر شده پرداخته شود.    

کلیدواژه‌ها


-      آریان پور، امیرحسین (1354). جامعه‌شناسی هنر. تهران: دانشگاه تهران. دانشکده هنرهای زیبا##
-      احمدی، ناصر (1388). تورک بایاتلاری. تهران: نشر تکدرخت. ##
-      احمدی، عمار(1388). اوخشامالار. تبریز: نشراختر. ##
-      احمدی، عمار (1389). ساوالان ایگیدلری. تبریز: نشراختر. ##
-      انجوی شیرازی، سید ابوالقاسم (1379). جشن‌ها و آداب و معتقدات زمستان، جلد دوم، استان‌های آذربایجان و همدان. تهران: مؤسسه انتشارات امیرکبیر. ##
-      بارت، رولان (1389). اسطوره، امروز، ترجمه شیرین‌دخت دقیقیان. تهران: نشرمرکز. ##
-      بهزادی، بهزاد (1388). فرهنگ آذربایجان. تهران: فرهنگ معاصر. ##
-      بیات، فضولی(1390). درآمدی بر اسطوره‌شناسی- اسطوره‌شناسی ترکان، ترجمه کاظم عباسی. تبریز: انتشارات یاران. ##
-      پلخانف، گ.و(1345). هنر و زندگی اجتماعی. تهران: انتشارات آگاه. ##
-      پور‌حسین خونیق، ابراهیم (1387). بحران آذربایجان در اثنای جنگ اول جهانی. تبریز: نشراختر. ##
-      تاپر، ریچارد (1384). تاریخ سیاسی اجتماعی شاهسون‌های مغان، ترجمه حسن اسدی. تهران: نشراختران. ##
-      دربندی، جواد (1383). عاشیقلار دونیاسی. تبریز: انتشارات فروغ آزادی. ##
-      رحمانی چاخیرلی، یوسف (1387). شجاعت یئر اوزونده بیر شجاعت وار. تبریز: نشراختر. ##
-      رحیمی‌نیا، مصطفی (1388). فرهنگ ضرب‌المثل‌ها و اصطلاحات عامیانه. تهران: انتشارات گلپا. ##
-      رهنما بهزاد، مالک (1379). دانیش منده‌ن کوسن سازیم.اردبیل: نشر آذرسبلان. ##
-      زارع شاهمرسی، پرویز (1388). فرهنگ فارسی-ترکی و فرهنگ ترکی-فارسی. ##
-      زهتابی، محمدتقی (1381). ایران تورکلرینین اسکی تاریخی. تبریز: نشراختر. ##
-      ساعی، حسین (1388). یارالی‌قارتال-آلقاییت خلیل اوو. تبریز: نشراختر. ##
-      ساهر، حمید (1377). عاشیق دئو. تهران: انتشارات اندیشه نو. ##
-      شاملو، احمد (1357). کتاب کوچه-فرهنگ لغات اصطلاحات تعبیرات ضرب‌المثل‌های فارسی. تهران: انتشارات مازیار. ##
-      طهماسب، محمدحسین (1387). حماسه کوراوغلو، ترجمه ولی راعی شجاعی. تبریز: اختر. ##
-      عبادی قاراخانلو، محمد (1389). عاشیق قوربانی. تبریز: اختر. ##
-      عبادی قاراخانلو، محمد (1389). عاشیق علعسگر. تبریز: اختر. ##
-      عبادی قاراخانلو، محمد (1387). عاشیق آللاه وئردی-آغ عاشیق تبریز: اختر. ##
-      عبادی قاراخانلو، محمد (1389). حسین عارف-سئچیلمیش شعرلر. تبریز: اختر. ##
-      عبادی قاراخانلو، محمد (1388). زلیمخان یعقوب-من بیر داغ چایی یام. تبریز: اختر. ##
-      عبادی قاراخانلو، محمد (1389). کرم کورقیراخلی-سئچیلمیش شعرلر. تبریز: اختر. ##
-      عبادی قاراخانلو، محمد (1389). بهمن وطن اوغلو-سئچیلمیش شعرلر. تبریز: اختر. ##
-      عبادی قاراخانلو، محمد (1389). ممّد آراز-بلکه بو یئرلره بیرده گلمه دیم. تبریز: اختر. ##
-      عبادی قاراخانلو، محمد (1389). عاشیق کاماندار. تبریز: اختر. ##
-      عبادی قاراخانلو، محمد (1387). عاشیق شمشیر. تبریز: اختر. ##
-      عبادی قاراخانلو، محمد (1389). خسته قاسیم. تبریز: اختر. ##
-      عبادی قاراخانلو، محمد (1386). ساری عاشیق. تبریز: اختر##.
-      عزتی، سخاوت (1389). زلیمخان یعقوب-پیغمبر محمد رسول الله«ص». تبریز: اختر. ##
-      عزتی، سخاوت (1387). غمکئش آللاه وئردی-حورمت اولدو، بیرساز اولدو، بیرده من. تبریز: اختر. ##
-      علیزاده، صمد (1388). دده قورقود، ترجمه محمد عبادی قاراخانلو. تبریز: اختر. ##
-      فاتح نیا، مژگان (1390). کتاب دده قوقورد. تهران: نشر اندیشه نو. ##
-      فرآذین، جوانشیر (1381). پژوهشی در اسطوره دده قورقود. تبریز: نشرجامعه پژوه و نشر دانیال. ##
-      فرخی قراملکی، حسن (1389). اصلی ایله کرم-آیری بیر روایتده، ترجمه بهروز ایمانی. تبریز: اختر. ##
-      فرهت، هرمز (1386). دستگاه در موسیقی ایرانی، ترجمه مهدی پورمحمد. تهران: انتشارات پارت. ##
-      قافقاز‌یالی، علی (1388). مناطق عاشیقی ترکان ایران، ترجمه احمد بشیر. به کوشش بهروز ایمانی. تبریز: اختر. ##
-      قمری، سیروس(1345). کلیات کوراوغلو. تبریز: انتشارات فردوسی. ##
-      کریم زاده، حسن (1389). مسکین اسد اونودولموش عاشیق. تهران: انتشارات تکدرخت. ##
-      محمدزاده‌ صدیق، حسین (2535). عاشیقلار. تهران: انتشارات آذرکتاب. ##
-      محمدزاده‌ صدیق، حسین (1388). هفت مقاله دکتر صدیق پیرامون فولکلور و ادبیات مردم آذربایجان، به اهتمام محمد باقر باقری. تهران: انتشارات تکدرخت. ##
-      ملکی، ابراهیم (1390). "زن در امثال و حکم و مصطلحات مثلی زبان کُردی" در مجله انسان‌شناسی، شماره15. تهران: نشرآگاه ##
-      موتاب، احمد (1377). آئین فتوت و جوانمردی و پهلوانان آذربایجان. تبریز: مؤسسه انتشاراتی روان پویا. ##
-      منصوری، فیروز (1379). مطالعاتی درباره تاریخ زبان و فرهنگ آذربایجان. تهران: مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران. ##
-   میرفردی، اصغر؛ دهبانی‌پور، رضا (1390). بررسی نمادهای فرهنگ و هویت قومی و ملی در ادبیات محلی منطقه ممسنی در مجله انسان شناسی، شماره15. تهران: نشرآگاه. ##
-      مصاحبه با عاشیق ولی عبدی، شهرستان اهر، 1389. ##
-      مصاحبه با دوستان عاشیق بشیر شهریاری، تبریز، 1389. ##
-      مصاحبه با عاشیق حسن اسکندری، تبریز، 1389. ##
-      مصاحبه با عاشیق فتح‌ا... رضایان، قاراداغ، 1389. ##
-      مصاحبه با عاشیق تیمور قیه‌باشی، قارا‌داغ، 1389. ##
-      مصاحبه با عاشیق ابوالفضل قلیزاده، قاراداغ، 1389. ##
-      مصاحبه با عاشیق ایمان گل‌محمدی، قاراداغ، 1389. ##
-      مصاحبه با عاشیق اللهوردی گل‌محمدی، قاراداغ، 1389. ##
-      مصاحبه با عاشیق بلوت پاکار، قارا‌داغ، 1389. ##
-      مصاحبه با عاشیق هاوار قیه‌باشی، قاراداغ، 1389. ##
-      مصاحبه با عاشیق عادل الیفی، دشت مغان، 1389. ##
-      مصاحبه با عاشیق حسن جنتی، دشت مغان، 1389. ##
-      مصاحبه با عاشیق اکبر صادقی، دشت مغان، 1389. ##
-      مصاحبه با عاشیق قادر رسولی، دشت مغان، 1389. ##
-      مصاحبه با شاعر عاشیق پیشه مالک رهنما بهزاد، اردبیل، 1389. ##
-      مصاحبه با استاد بهمن حمیدی‌ایران، اردبیل، 1389. ##