بررسی و تحلیل بازی‌های کودکانه قرن ششم هجری به استناد اشعار خاقانی شروانی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دکترای زبان و ادبیات فارسی دانشگاه گیلان

چکیده

درک و فهم کودکان از جهان پیرامون‌شان در قالب بازی‌های‌شان به نمایش درمی‌آید. کودکان به یاری بازی، خود را با نظام‌های اجتماعی و هنجارهای فرهنگی آن تطبیق می‌دهند. از این‌رو بازی‌ها در زیرساخت خود واجد ویژگی‌های فکری، فرهنگی و اجتماعی زمانه خود و یکی از راه‌های انتقال فرهنگ هستند. این ویژگی در بازی‌های سنتی کودکانه به جهت کیفیت استعلایی و ساختار ساده آنها برجسته‌تر است. این پژوهش، بازی‌های کودکانه قرن ششم را مورد بررسی و تحلیل قرار داده ‌است تا در عین شناخت بازی‌های کودکانه رایج در روزگاران گذشته به شناخت ساختارهای اجتماعی، اندیشگانی و فرهنگی آن دوران نیز دست یابد. بدین منظور از اشعار خاقانی شروانی، شاعر جزئی‌نگار قرن ششم، به عنوان مرجع استفاده شده ‌است.
نتایج پژوهش، ساختارهای قالبی، تقلیدی و غیرخلاق بازی‌های کودکان و فردگرایی و خودمداری در بازی‌های گروهی آنان را نشان می‌دهد. ساختار بسته و مستبد اجتماع قرن ششم و ایستایی فکری و فرهنگی مردمان آن روزگار نیز از تحلیل بازی‌ها و با استناد به متن شعری، بازشناخته شده است.
 

کلیدواژه‌ها


-  احمدپناهی، محمد (1381). «تحلیلی بر بازی‌های سنتی»، کتاب ماه هنر، ش 43، صص 35-32
-  احمدی، احمد (1353). «بازی‌های شیرین سنتی»، هنر و مردم، س 13، ش 49، صص70-68
-  اسدفلسفی‌زاده، سارا و محمدزاده، مهدی (1393). «اسباب‌بازی‌های چوبی سنتی در ایران، تداوم فرهنگ بومی»، فرهنگ مردم ایران، ش39 و 38، صص 127-103
-  اشرفی، لیلا (1386). «بازی‌های سنتی آذربایجان»، فرهنگ مردم ایران، صص 150-141
-  بخشی، حامد (1389)، «تحلیل جامعه‌شناختی بازی‌های نوجوانان شهر مشهد»، مطالعات اجتماعی ایران، دوره 4، ش12، صص 29-5.
-  بلوکباشی، علی (1386)، بازی‌های کهن ایران، تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگی.
-  ذبیح، بهروز (1346). «گوی و چوگان در ایران»، بررسی‌های تاریخی، س2، ش4و 3، صص 92-65
-  رحیمی، بهمن (1387). «بازی‌های ایرانی:خرد، سرگرمی و فرهنگ پذیری»، کتاب ماه هنر، ش123، صص67-64
-  رئیس‌نیا، رحیم (1380)، تاریخ عمومی منطقة شروان در عهد شروان‌شاهیان، تهران: مرکز اسناد و تاریخ دیپلماسی وزارت امور خارجه.
-  زرین‌کوب، محمدحسین (1382)، تاریخ مردم ایران از پایان ساسانیان تا پایان آل بویه، چ8، تهران: امیرکبیر.
-  سجادی، ضیاءالدین (1374). فرهنگ لغات و تعبیرات دیوان خاقانی شروانی، تهران: زوار.
-  صیرفی، هایده (1389). «گفتاری پیرامون بازی‌های آیینی و نمایشی کهن ایران زمین»، آموزش تربیت   دینی، دوره11، ش1.
-  صالحی، کورش و قلی زاده، محرم (1391). «بررسی روابط خارجی شروان شاهان دربندی»، پژوهش­های تاریخی اصفهان، د48، ش2، صص78-65
-  ضیمران، محمد (1380). «بازی و لذت از منظر فلسفه»، کتاب ماه کودک و نوجوان، ش 52، صص 83-71
-  عریان، سعید (1391). تن‌های پهلوی، تهران: علمی.
-  کرمی‌چمه، یوسف (1393). «بازشناسی چوگان، بازی بومی ایران»، فرهنگ مردم ایران، ش36، صص78-55
-  گیرو، پیر (1383). نشانه‌شناسی، ترجمه محمد نبوی، تهران: آگه.
-  مثنوی مولوی (1374). دفترسوم، تهران: اطلاعات.
-  مجلسی، محمدباقر (1375). بحارالانوار، تهران: بی‌نا.
-  معین، محمد (1364). خسرو قبادان و ریک، مجموعه مقالات، جلد اول، به کوشش مهدخت معین، تهران: معین، صص 102-80
-  مینورسکی، ولادمیر (1375)، تاریخ شروان و دربند، ترجمة محسن خادم، تهران: بنیاد دایره‌المعارف اسلامی.
-  نوذری، عزت الله (1381)، تاریج اجتماعی ایران از آغاز تا مشروطیت، چ2، تهران: خجسته.
-  ورجاوند، پرویز (1378)، ایران و قفقاز: اران و شروان، تهران: قطره.
-  هارلوک، الیزابت برگنر (1364). بازی، ترجمه وحید روان‌دوست، تهران: یوش.
-  هدایت، صادق (1342). زند و هومن‌یسن و کارنامه اردشیر پاپکان، تهران: امیرکبیر.
-  دیوان اشعار خاقانی شروانی (1378) چ ششم، تهران: زوار.
-  سایت تبیان www.tebyan.ir
-  Helanko,R.(1974). Classification of Children’s Outdoor Games. International Review for the Sociology of Sport.
-  Caillois, R. (2001). Man, Play, and Games. ILLinois: University of ILLinois Press.
-  Pellegrini, A. & Smith, P. (1993). School Recess. Review of Educational Research, 63, 511-67.
-  & Irangreat.blogfa.com