خوانشی نشانه‌شناختی از فرایند شکل‌گیری آوازهای فروشندگان بازارِ بزرگ رشت

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه موسیقی، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه گیلان، گیلان، ایران

2 کارشناسی‌ارشد اتنوموزیکولوژی، دانشکده موسیقی، دانشگاه هنر تهران، تهران، ایران

چکیده

نظام معناییِ شکل‌گرفته در سپهر نشانه‌ای بازارها، علاوه بر عناصری که حول مناسبات اقتصادی سامان یافته‌اند، نشانه‌ها و عناصر فرهنگی را نیز در برمی‌گیرد. به‌نظر می‌رسد که شناخت و درک دقیق از نحوه شکل‌گیری پدیده‌های فرهنگی و نیز نظم مستقر در بازارها، با تأکید بر مختصات فرهنگیِ این فضاهای شهری تسهیل می‌شود. از این رو، مطالعه بازار با تأکید بر عناصر و نشانه‌های فرهنگی موجود در آن، امکانی را فراهم می‌کند تا تعاملات انسانی و دادوستدها، نه فقط بر مبنای مناسبات اقتصادی، بلکه از منظر فرهنگی نیز مورد توجه قرار گیرند. در این مقاله، پدیده صوتی‌ـ‌موسیقاییِ آوازهای فروشندگان در بستر بازار بزرگ شهر رشت، با عنوان «جارـ‌آوا»، مورد مطالعه قرار گرفته است. هدف از نگارش این مقاله، علاوه بر ابهام‌زدایی از اصطلاحات شکل‌گرفته درباره این پدیده صوتی‌ـ‌موسیقایی و ارائه مفهومی متناسب با ماهیت آن، بررسی فرایند شکل‌گیری این آوازها در بازار بزرگ شهر رشت است. از این رو، پرسش اصلی، معطوف به این مسئله است که فرایند شکل‌گیری جارـ‌آواها در بستر بازار بزرگ شهر رشت، از چه مجرایی و تحت تأثیر چه عواملی محقق شده است. نظریه نشانه‌شناسی فرهنگی در مقام چارچوب نظری، مورد استفاده قرار گرفته و یافته‌های تحقیق با روش توصیفی ـ تحلیلی بررسی شده‌اند. نتایج حاصل از این مقاله نشان می‌دهد که حضور مشاغل دست‌فروشیِ حاشیه بازار در متن اصلی، به شکل‌گیری ذهنیتی «بساط‌گونه» در سپهر نشانه‌ای بازار منتج شده است. بنابراین حضور کُنشِ آواییِ «جار زدن»، به‌عنوان پدیده‌ای حاشیه‌ای که از طریق ذهنیتی بساط‌گونه در متن بازار تسری یافته، زمینه‌ساز خلق پدیده‌ای با عنوان «جارـ‌آوا» در متن فرهنگی بازار شده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

A Semiotic Reading of Formation Process of Songs of Sellers at Bāzār of Rasht

نویسندگان [English]

  • Narges Zaker Jafari 1
  • Mehdi Mokhtari 2
1 Associate professor of music, faculty of art and architecture, university of Gilan, Gilan, Iran
2 M.A. in ethnomusicology, faculty of music, Tehran art university, Tehran, Iran
چکیده [English]

The semantic system formed in the "Semiosphere" of markets, in addition to the elements organized around economic relations, also includes cultural signs and elements. It seems that the accurate knowledge and understanding of the formation of cultural phenomena, as well as the order established in the markets, is facilitated by emphasizing the cultural coordinates of these urban spaces. Therefore, the study of the market by emphasizing the cultural elements and signs in it provides a possibility for human interactions and transactions to be considered not only on the basis of economic relations, but also from a cultural perspective. In this article, the sonic-musical phenomenon of the songs of the sellers in the context of the big market of Rasht city has been studied under the title of "Jār-Āvā". The purpose of this article, in addition to disambiguating the terms formed around this audio-musical phenomenon and presenting a concept appropriate to its nature, is to investigate the formation process of these songs in the big bazar of Rasht city. Therefore, the main question is focused on the issue of how the process of the formation of "Jār-Āvā"s was realized in the context of the big bazar of Rasht city, from what channel and under the influence of what factors. The theory of cultural semiotics has been used as a theoretical framework and the findings of the research have been analyzed with a descriptive-analytical method. The results of this article show that the presence of peddling businesses on the margins of the bazar in the main text has led to the formation of a mentality arising from peddling in the semiospher of the bazar. Therefore, the presence of the phonetic act of Street Cries, as a marginal phenomenon that spread through the mentality of peddling in the market text, has created a phenomenon called "Jār-Āvā" in the cultural text of the market.

کلیدواژه‌ها [English]

  • bazar songs
  • Jār-Āvā
  • Rasht city grand bazar
  • cultural semiotics
  • music
آشوری. داریوش (1380). تعریف‌ها و مفهوم فرهنگ. تهران: آگاه.
آقاابراهیمی. نیلوفر. ساسانی. فرهاد. سجودی. فرزان (1398). بازنمایی خود و دیگری در رمان فارسی: خود ایرانی و دیگری غیر ایرانی در سه رمان تنگسیر، سووشون و همسایه‌ها. زبان‌پژوهی. 11(30). 21-47.
آنی‌زاده. علی (1385). نگاهی به آواهای دستفروشان دوره‌گرد. نجوای فرهنگ. 1(1). 107-122.
افراشی. آزیتا و رشیدی. صادق (1398). نشانه‌شناسی موسیقی (مجموعه مقالات). علمی و فرهنگی: تهران.
الیاس‌زاده مقدم. نصیرالدین (1377). طرح احیاء و نوسازی بافت کهن بازار رشت. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشکده معماری و شهرسازی. دانشگاه شهید بهشتی.
باقری. حسین و حمزه‌نژاد. مهدی (1394). ارتقاء هویت ورودی ایستگاههای متروی شهر تهران با بهره‌گیری از نشانه‌شناسی فرهنگی. فصلنامه هویت شهر. 9(22). 63-74.
پوسنر. رولان (1396). اهداف اصلی نشنانه‌شناسی فرهنگی. ترجمه شهناز شاه‌طوسی. در مجموعه مقالات نشانه‌شناسی فرهنگی. به‌کوشش فرزان سجودی. تهران: نشر علم.
پیرنیا. محمدکریم (1388). آشنایی با معماری اسلامی ایران. تدوین غلامحسین معماریان. تهران: سروش دانش.
تروپ. پیتر (1396). ترجمه و ترجمه‌کردن به‌مثابه فرهنگ. ترجمه گلرخ سعیدنیا. در مجموعه مقالات نشانه‌شناسی فرهنگی، به کوشش فرزان سجودی. تهران: نشر علم.
جاوید. هوشنگ (1396). فرهنگ موسیقی کار در ایران: مجموعه مقالات آوازها و نغمه‌های کار در ایران. تهران: سوره مهر.
رضایی باغ‌بیدی. حسن (1381). ریشه‌شناسی واژه بازار. دائره‌المعارف بزرگ اسلامی. جلد 11. تهران: مرکز دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی. 114-115.
زارع. محمدباقر (1389). آوای کار در بازارهای محلی گیلان. فصلنامه فرهنگ مردم ایران. 22 و 23.
سجودی. فرزان (1398). نشانه‌شناسی: نظریه و عمل. تهران: نشر علم.
سلطان‌زاده. حسین (1383). بازارهای ایرانی. تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگی.
سُنسون. گوران (1396). مفهوم متن در نشانه‌شناسی فرهنگی. ترجمه فرزان سجودی. در مجموعه مقالات نشانه‌شناسی فرهنگی. به‌کوشش فرزان سجودی. تهران: نشر علم.
لاروسو. آنا ماریا (1398). نشانه‌شناسی فرهنگی: جستجوی منظری فرهنگی در نشانه‌شناسی. ترجمه حسین سرفراز. تهران: علمی و فرهنگی.
لوتمان. یوری (1396). درباره سپهر نشانه‌ای. ترجمه فرناز کاکه‌خانی. در مجموعه مقالات نشانه‌شناسی فرهنگی. به‌کوشش فرزان سجودی. تهران: نشر علم.
--------- و اوسپنسکی. بی. ای. (1396). در باب سازوکار نشانه‌شناختی فرهنگ. ترجمه فرزان سجودی. در مجموعه مقالات نشانه‌شناسی فرهنگی. به‌کوشش فرزان سجودی. تهران: نشر علم.
مری‌ام. آلن (1396). انسان‌شناسی موسیقی. ترجمه مریم قرسو. تهران: ماهور.
مُلینو. ژان (1389). پدیده موسیقایی و نشانه‌شناسی موسیقی. ترجمه ناتالی چوبینه. فصلنامه موسیقی ماهور. 47. 87-157.
میردهقان. مهین‌ناز. سجودی. فرزان. آقایی. حمید (1392). تحلیل مجموعه کتاب‌های «زبان فارسی» از منظر نشانه‌شناسی فرهنگی. پژوهش‌نامه آموزش زبان فارسی به غیر فارسی‌زبانان. 2(1). 37-68.
نتیه. ژان‌ژاک (1381). نمادوَریِ موسیقایی. ترجمه ساسان فاطمی. فصلنامه موسیقی ماهور. 17. 125-150.
نظری‌مقدم. جواد (1400). ویژگی‌های آواها و ترانه‌های کار کاسبان محلی در بازارهای سنتی رشت. دوماهنامه فرهنگ و ادبیات عامه. 9(37). 293-320.
Blacking. J. (1974). How musical is Man? Seattle and London: University of Washington press.
Blaszkiewicz. J. (2017). Street Cries on the Operetta Stage: Offenbach's Mesdames de la Halle. Musical Theatre in Europe. 1830-1945. Ed. Michela Niccolai and Clair Rowden (Turnhout, Belgium: Brepols). 63–89.
Boutin. A. (2015). City of Noise: Sound and Nineteenth-Century Paris. University of Illinois Press.
Gioia. T. (2006). Work Songs. Durham and London: Duke University Press.
GUPTA, R. P. (1990). Sounds and Street Cries of Calcutta. India International Centre Quarterly, 17(3/4). 209–219.
Haidt. R. (2019). Singing and street cries from eighteenth-century naranjera to twentieth-century violetera: aural paradigms of gender, poverty and affect. Journal of Spanish Cultural Studies, 20(3). 209–225.
Kidson. F. (1919). Notes on Musical Street Cries. Journal of the Folk-Song Society. 6(22). 48–50.
Lotman. Y. M. Uspensky. B. A. & Mihaychuk. G. (1978). On the Semiotic Mechanism of Culture. New Literary History. 9(2). 211.
Lotman. Y. M. (1989). The Semiosphere. Soviet Psychology. 27(1). 40–61.
Lotman. J. (2009). Culture and Explosion. Translated by Wilma Clark. Berlin, New York: De Gruyter Mouton.
Titon. J.T. (2009). Worlds of music: an introduction to the music of the world's peoples. New York: Schirmer books.
Uysal. A. E. (1968). Street Cries in Turkey. The Journal of American Folklore. 81(321). 193–215.