نقوش صخره‌ای نویافته نَرگِسِه شهرستان چگنی، استان لرستان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه باستان‌شناسی دانشگاه لرستان، لرستان، ایران.

چکیده

لرستان از استان‌های واقع در غرب ایران است که در منطقه طبیعی-فرهنگی زاگرس مرکزی قرار گرفته است. این استان به دلایل مختلف از جمله شرایط زیست‌محیطی و پتانسیل‌های بالای معیشتی، از دیرباز مورد توجه و اسکان جوامع بشری بوده است. یکی از بااهمیت‌ترین شواهد ردپای انسان در پهنه سرزمین لرستان نقوش صخره‌ای آن است. در جریان بررسی باستان‌شناسی شهرستان چگنی در سال 1395 به منظور ثبت آثار باستانی شهرستان چگنی، مجموعه‌ای نقاشی و نقش‌کنده صخره‌ای شناسایی شد. این نقوش بر روی دیواره یک پناهگاه صخره‌ای و صخره‌های پیرامون آن در ضلع شمالی روستای نرگسه از توابع شهرستان چگنی ایجاد شده‌اند. مجموعه مورد بحث، ترکیبی از رنگین‌نگاره‌ها و نگارکندها هستند که رنگین‌نگاره‌ها با دو رنگ قرمز (اخرایی) و سیاه ایجاد شده‌اند که از این نظر با نقاشی‌های صخره‌ای معرفی شده در غارهای میرملاس و هومیان در شهرستان کوهدشت و دوشه در شهرستان چگنی قابل‌مقایسه هستند. نگارکندها هم به دو شکل کنده شدن بر سطح صخره‌ها و ایجاد خطوط به صورت خراشیده ایجاد شده‌اند. موضوع اصلی این نقوش صحنه شکار حیوانات وحشی بومی منطقه همچون بز کوهی توسط انسان با سلاح گرز و احتمالاً نیزه با همراهی و کمک سگ است. انسان در این میان در دو حالت پیاده و سواره نقش شده است. با بررسی این مجموعه متنوع از نقوش صخره‌ای و تکیه بر اطلاعات مردم‌شناسی از مردم لرستان، نگارنده معتقد است به تصویر کشیدن صحنه شکار بز کوهی توسط انسان دلیلی بر اهمیت جانوران شکاری در سبد غذایی آنها و جایگاه اجتماعی برتر و اسطوره‌ای افراد و شکارچیانی است که دارای مهارت و توانایی در امر شکار هستند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Newly Found Rock Motifs of Nargeseh in Chegeni County, Lorestan Province

نویسنده [English]

  • Mohammad Bahrami
Assistant professor, department of archeology, university of Lorestan, Lorestan, Iran
چکیده [English]

Lorestan is one of the provinces in the west of Iran that is located in the natural- cultural zone of central Zagros. Due to various reasons, including environmental conditions and high livelihood potentials, this province has long been the focus and settlement of human societies. One of the most important evidences of human footprints in Lorestan is rock arts. In 2015, during the archaeological survey of Chegeni county, a set of rock arts was identified. These motifs were created on the wall of a rock shelter and the rocks around it in the northern side of Nargeseh village of Chegeni county. The discussed collection is a combination of pictograms and petroglyphs. Pictograms are created with two colors of Ochre pigments and black, which are comparable to the motifs introduced in Mirmalas and Homian caves in Kouhdasht and Dosheh cave in Chegeni county. Petroglyphs are in two forms of carvings and scratched lines on the surface of the rocks.  The main theme of these motifs is the scene of hunting wild animals such as ibex by humans with clubs and possibly spears with the help of dogs. Men has been depicted in two states, on foot and on horseback. By examining this diverse collection of rock art and relying on anthropological information from the people of Lorestan, the author believes that the depiction of the mountain goat hunting scene by humans is a proof of the importance of hunting animals in their food basket and the superior and mythical social status of people and are hunters who have skill and ability in hunting.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Lorestan
  • Nargeseh
  • rock motifs
  • pictogram
  • petroglyph
ایزدپناه. حمید (1348). نقاشی‌های پیش از تاریخ در غارهای لرستان. مجله باستان‌شناسی و هنر ایران. 3. 14-6.
بورنی. مک (1348). گزارش مقدماتی بررسی و حفاری غارهای منطقه کوهدشت. ترجمه ذبیح‌الله رحمتیان. باستانشناسی و هنر ایران. 3. 16-14.
بهرامی. محمد (1392). گزارش بررسی باستان‌شناختی محوطه‌های فرهنگی بخش شاهیوند شهرستان چگنی لرستان. مرکز اسناد پژوهشکده باستان‌شناسی کشور (منتشر نشده).
حیدری. احمد (1384). گزارش بررسی باستان‌شناسی محوطه‌های فرهنگی بخش چگنی شهرستان خرم‌آباد لرستان. مرکز اسناد پژوهشکده باستان‌شناسی کشور (منتشر نشده).
رفیع‌فر. جلال‌الدین (1381). سنگ‌نگاره‌های ارسباران (سرنگون). مجله نامه انسان‌شناسی. 1(1). 76-45.
--------------- (1384). سنگ‌نگاره‌های ارسباران. تهران: انتشارات میراث فرهنگی.
سبزی. موسی و همتی ازندریانی. اسماعیل (1399). بررسی و تحلیل سنگ‌نگاره‌های بروجرد. استان لرستان. پژوهش‌های باستان‌شناسی ایران. 25(10). 112-91.
عرب. کاظم و هورشید. شقایق (1396). نگارکندهای کوچِری گلپایگان. تحلیل و گونه‌شناسی. پژوهش‌های باستان‌شناسی ایران. 14(7). 140-123.
فرخ‌نیا. رحیم (1381). مقدمه‌ای بر مردم‌شناسی. همدان: دانشگاه بوعلی سینا.
فرهادی. مرتضی (1377). موزه‌هایی در باد. تهران. دانشگاه علامه طباطبایی.
گاراژیان. عمران عادلی. جلال و پایلی‌یزدی. لیلی. (1380). سنگ‌نگاره‌های تازه کشف شده هومیان. مجله انسان‌شناسی. 1(2). 100-84.
گاردنر. هلن (1365). هنر در گذر زمان. ترجمه محمدتقی فرامرزی. تهران. آگاه.
گوران. آندره لوروا (1370). تأملی درباره هنر غارها. ترجمه جلال‌الدین رفیع‌فر. نامه علوم اجتماعی. 2.
محمدی‌فر. یعقوب و همتی‌ازندریانی. اسماعیل (1393). معرفی و تحلیل نقوش صخره‌ای ازندریان ملایر. فصلنامه علوم اجتماعی. 64. 40-6.
میرمحمدی تهرانی. نیلوفر (1380). بررسی و طبقه‌بندی مفرغ‌های لرستان در موزه ملی ایران باستان. پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد. دانشگاه تربیت مدرس.
مشیری. سید رحیم (1380). جغرافیای کوچ‌نشینی. تهران: سمت.
وحدتی. علی‌اکبر (1389). بوم‌های سنگی: گزارش بررسی دو مجموعه هنر صخره‌ای در استان خراسان شمالی (جربت و نرگسلوی علیا). بیرجند: اداره کل میراث فرهنگی. صنایع دستی و گردشگری استان خراسان شمالی با همکاری حوزه اداره کل روابط عمومی. امور فرهنگی و اجتماعی- اداره برنامه‌ریزی نشر.
Damgaard. P. B. & et al (2018). The First Horse Herders and the Impact of Early Bronze Age Steppe Expansions into Asia. Science ear. 7711. 1-230.
Davis. S.J.M. & F.R. Valla. (1978). Evidence for Domestication of the Dog 12000 Years Ago in the Natufian in Israel. Nature 276. 608-610.
Dessau. G. (1960). Rock Engravings (Graffiti) from Iranian Bäluchistan, East and West. 11(1). 258-266.
Ghasimi. T. C. Barfi and Norouzi. R. (2014). Newly found pictograms from Abdozou Rockshelter, Firouzabad, southern Zagros, Iran. Rock Art Research. 31(2). 199–204.
Ghorbani. H. R. & Heydarian. M. (2018). Rock art site of Nakhlestān in Nehbandān, eastern central Iran. Rock Art Research. 35 (2). 251-253.
Hole. F. (2002). Forthcoming Domesticated Dogs, the Persian Gazelle Hound and Susiana Societ. Archaeological Investigations in Iran: essays on Iranian archaeology presented to F. Bagherzadeh. Tehran.
Karimi. E. (2014). The Rock Paintings of Kuh-e-Donbeh in Esfahan, Central Iran. Arts. 3. 118-134.
McBurney. C. B. M. (1969). Palaeolithic excavations in the Zagros area. Iran 8. 185–186.
Otte. M. J. Adeli and Remacle. L. (2003). West Iranian rock art. International Newsletter on Rock Art. 37. 3–10.
Remacle. L. M. Lejeune. J. Adeli. S. Mohammadi and Otte. M. (2006). Art rupestre de Homian, province de Lorestan, Iran. Anthropozoologica. 41(2) 13–27.