تحلیلی بر سوادآموزی در ایل قشقایی پیش از آموزش عشایری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 پژوهشگر تاریخ معاصر، ایلات و عشایر و ایل قشقایی، تهران، ایران

2 دانشجوی دکتری علوم سیاسی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

بدون شک هر جامعه، بسته به سبک زندگی، مهارت‌های ارتباطی و تکنولوژیکی، آموزش‌های خاص خود را نیز دارد. در جوامع عشایری و کوچنده، افراد به مرور زمان از طریق تجربه و مشارکت در امور، مهارت‌های لازم را برای بقا یاد می‌گیرند، اما سوادآموزی و فراگیری آن نیازمند نهادها و آموزشگاه‌های خاصی است که در جوامع ایلی ایران به شکل مدرن آن مرسوم نبود، بلکه در قالب مکتب‌خانه‌ها بوده است. پس از شکل‌گیری مدارس مدرن، ابتدا تدریس در مدارس عشایری نیز بر اساس اصول سایر مدارس دولتی بود که این رویه تا زمان جنگ جهانی دوم ادامه داشت و پس از آن نیز با برنامه اصل چهار با مساعدت‌های آمریکا، آموزش عشایری با عنوان تعلیمات عشایر ادامه یافت تا اینکه تشکیلات رسمی تعلیمات عشایری در سال 1348 با عنوان اداره کل آموزش عشایر دایر گردید. از این‌رو مقاله حاضر با روش توصیفی-تحلیلی تاریخی بر پایة منابع اسنادی، کتابخانه‌ای و تاریخ شفاهی با تمرکز بر ایل قشقایی درصدد پاسخ به این پرسش است که پیش از آموزش رسمی عشایری در ایران، سوادآموزی در ایل قشقایی چگونه بود؟ با توجه به این پرسش، فرضیه مقاله مبتنی بر این ایده است که توجه به سوادآموزی پیوسته در دوره‌های مختلف وجود داشته و مکاتب سیار دایر بوده و به مدرسه‌سازی نیز توجه ویژه‌ای شده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

An Analysis of Knowledge Acquisition in Qashqai Tribe before Nomadic Education

نویسندگان [English]

  • Mansour Nasiri Tayyebi 1
  • Milad Yazdanpanah 2
1 researcher of contemporary history of tribes, nomads and Qashqai tribe, Tehran, Iran
2 Ph.D. student of political sciences, faculty of law and political sciences, university of Tehran, Tehran, Iran,
چکیده [English]

With no doubt, each society adopts its own programs for teaching depending on the lifestyle and communicative and technological skills. In traditional nomadic and immigrant societies, people acquire the survival skills through experience and participation in affairs. However, education and knowledge acquisition for this group of people entail specialized institutes and schools, which has appeared into obsolete kuttabs or maktabs in Iran's tribal communities. After the modern schooling, teaching in nomadic areas was first based on the teaching rules governing the other public schools until the World War II. Following the Point Four Program, assisted by the USA, nomadic teaching was incessantly followed under the title of nomadic education and proceeded until the establishment of the Department of Education for Tribes (DET) in 1969, serving as the first official organization of nomadic education. Taking these into account, the present qualitative study aims to spotlight the Qashqai tribe using the historical method and a library-based document analysis technique. The purpose is to visualize the trend of evolution of the teaching policy before the official nomadic education in Iran. In doing so, the study assumes that teaching has been continuously regarded in different periods by mobile kuttabs or maktabs, and school

کلیدواژه‌ها [English]

  • Qashqai
  • tribes and nomads
  • knowledge acquisition
  • nomadic education
  • Point Four Program
ابرلینگ. پیر (1383). کوچ‌نشینان قشقایی فارس. تهران. شیرازه.
ابوت. کیث ادوارد (1398). شهرها و تجارت ایران در دوره قاجار. تهران: امیرکبیر.
احمدی. حمید (1396). قومیت و قومیت‌گرایی در ایران. از افسانه تا واقعیت. تهران: نی.
امان‌اللهی بهاروند. سکندر (1384). کوچ‌نشینی در ایران. پژوهشی درباره عشایر و ایلات. تهران: آگاه.
امداد. حسن (1385). تاریخ آموزش و پرورش فارس از عهد باستان تا دوره معاصر. شیراز: نوید شیراز.
بک. لوئیز (1396). قشقایی‌های ایران. ترجمه حمیدرضا جهاندیده. قم: نظاره.
بیات. کاوه (1365). شورش عشایری فارس 1307-1309 ه.ش. تهران: نقره.
پناهی. عبدالله (1396). «آموزش و پرورش در فیروزآباد» در مجموعه فیروزآباد تاریخ. فرهنگ. به کوشش روح‌انگیز کراچی. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
جاویدی. شاپور (1391). بررسی تحولات سیاسی و اجتماعی طایفه کشکولی از ایل قشقایی. از انقلاب مشروطیت تا کودتای ۲۸ مرداد ۱۳32. پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد در رشته تاریخ ایران دوره اسلامی. دانشگاه شیراز.
حاتمی بهمن‌بیگلو. سهراب (1391). نگاهی گذرا به سرگذشت سردار فرهنگی ایل زنده‌یاد محمد بهمن‌بیگی. شیراز قشقایی و تخت‌ جمشید.
حیدری. سلیمان، بینشی‌فر. فاطمه (1396). بررسی نقش اصل 4 ترومن در آموزش و پرورش عشایری فارس. فصلنامه علمی_ پژوهشی تاریخ اسلام و ایران دانشگاه الزهرا. سال بیست و هفتم.
دبیری. میرزا نصرالله. خاطرات میرزا نصرالله دبیری. (نسخه خطی).
رزم‌آرا. علی (1323). جغرافیای نظامی ایران. بی‌جا. چاپخانه ارتش.
زیلاب‌پور. بابک (1400). تبیین و تحلیل تاریخی مناسبات سیاسی- اقتصادی ایل قشقایی با دولت پهلوی اول. پایان‌نامه دکتری در رشته تاریخ ایران ایران بعد از اسلام. دانشگاه اصفهان. دانشکده ادبیات و علوم انسانی.
سهرابی. علی (1373). آموزش و پرورش در عشایر ایران. شیراز: دانشگاه شیراز.
شهبازی. شهباز (1367). قشقایی شعری یا آثار شعرای قشقایی. شیراز: بی‌نا.
صفی‌نژاد. جواد (1395). جامعه‌شناسی ایلات و عشایر ایران. تهران: سمت.
صولت قشقایی. محمد ناصر (1366). سال‌های بحران. خاطرات روزانه محمد ناصر صولت قشقایی از فروردین 1329 تا آذر 1332. تصحیح نصرالله حدادی. تهران: رسا.
طبیبی. حشمت‌الله (1380). مبانی جامعه‌شناسی و مردم‌شناسی ایلات و عشایر. تهران: دانشگاه تهران.
فاضلی. حبیب‌الله، یزدان‌پناه. میلاد (1399). نظام معنایی و کارکردهای سیاسی و اجتماعی اجاق و آتش در میان قشقایی‌ها. فصلنامه مطالعات ملی ایران.
فرصت‌الدوله. محمدنصیر بن جعفر (1337). دیوان فرصت. تهران: کتابفروشی سیروس.
قشقایی. ایازخان (1388). سفرنامه حاج ایاز خان قشقایی. به مکه، مدینه و عتبات عالیات در روزگار احمدشاه قاجار (41-1340 ق./1301 ش.) به کوشش پرویز شاکری. تهران. کتابخانه: موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
قشقایی. محمدحسین (1385). یادمانده‌ها. خاطراتی از محمدحسین قشقایی. تهران: فرزان روز.
قشقایی. ملک‌منصورخان (1391). خاطرات ملک‌منصور خان قشقایی. به کوشش کاوه بیات و منصور نصیری طیبی. تهران. نامک.
قهرمانی ابیوردی. مظفر (1373). تاریخ وقایع عشایری فارس. تهران: علمی.
قهرمانی. میرزا نصرالله (1399). تاریخ ایل قشقایی. خاطرات میرزانصرالله قهرمانی. معین دفتر. به کوشش کاوه بیات. تهران: نامک.
کیانی. کیامرث (1388). از چالقَفا تا چاه‌کاظما. نگاهی به تاریخ، فرهنگ و جغرافیای کوچ ایل قشقایی. شیراز: قشقایی.
کیانی. منوچهر (1383). نگاهی به ایل قشقایی بعد از شهریور 1320. شیراز: کیان نشر.
لمتون. آن (1363) مالک و زارع در ایران. ترجمه منوچهر امیری. تهران: علمی و فرهنگی.
موسوی قشقایی. میرزا ابوطالب (1400). روزنامه سفر کهگیلویه و بختیاری 1331-1336 ه.ق. تهران. شیرازه کتاب ما.
نصیری طیبی. منصور (1388). نقش قشقایی‌ها در تاریخ و فرهنگ ایران. تهران: وزارت علوم و تحقیقات و فناوری. دفتر برنامه‌ریزی اجتماعی و مطالعات فرهنگی.
................................ (1393). ایل قشقایی در تاریخ معاصر ایران. تهران: شیرازه.
واعظ شهرستانی. نفیسه (۱۳۸۸). سیاست عشایری دولت پهلوی اول. تهران: تاریخ ایران.
Bodon. Theresa. C. (2016). The Politics of Literacy and the Qashqa’i Nomads of Iran. The Journal of Multidisciplinary Graduate Research. 2(1). 15-31.
Hendershot. Clarence (1975). Politics, Polemics and Pedagogs. New York: Vantage press.
Warne. William. E. (1956). Mission for Peace:  Point 4 in Iran. Indianapolis the Bobbs-Merriall Company. New York: Inceindianapolis.