فرایند تغییر ساختار سیاسی و اجتماعی ایل قشقایی در عصر پهلوی‌ها از دیدگاه مردم‌شناسی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری علوم سیاسی، گروه علوم سیاسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد شیراز، شیراز، ایران

2 استادیار علوم سیاسی، گروه علوم سیاسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد شیراز، شیراز، ایران

چکیده

این پژوهش از دیدگاه مردم‌شناسی و با روش توصیفی-تحلیلی در پی پاسخ به این پرسش اصلی است که فرایند تغییر در ساختار سیاسی-اجتماعی ایل قشقایی در عصر پهلوی اول و دوم چگونه است؟ برای پاسخ به پرسش پژوهش، این فرضیه تدوین شده است که دو عامل اساسی یعنی سیاست‌های دولت‌های مرکزی در قبال ایلات و عشایر (اسکان اجباری، خلع سلاح و حذف قدرت‌های محلی، فرهنگ‌زدایی و ایل‌زدایی در دوره پهلوی اول و ادامه این سیاست‌ها همراه با اصلاحات ارضی، تغییر شیوه زندگی در دوره پهلوی دوم) و تحولات سیاسی کشور (جنگ جهانی دوم و خلع رضاشاه، کودتای 28 مرداد) در فرایند تغییر نقش اساسی داشته‌اند. بر اساس یافته‌های پژوهش، در هر دوره تاریخی دولت‌ها با توجه به شرایط کشور سیاست‌های مختلفی را برای نابودی ساختار ایل قشقایی به کار بردند. هر چند پهلوی اول نتوانست ساختار ایل را نابود کند. اما پهلوی دوم با سیاست‌هایی که با کمک انگلیس و آمریکا بعد از کودتای 28 مرداد و سقوط دولت ملی مصدق به کار برد، توانست ایلخانی را در ایل قشقایی برچیند و ساختار ایل را نابود کند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Change Process of Political and Social Structure of Qashqai Tribe in Pahlavi Era from an Anthropological Perspective

نویسندگان [English]

  • Zarasa Rajaie Dastghaib 1
  • Hamid-Reza Haghighat 2
  • Mohammd-Kazem Kaveh Pishghadam 2
1 Ph.D. student of political sciences, Islamic Azad university, Shiraz, Iran
2 assistant professor, department of political sciences, Islamic Azad university, Shiraz, Iran,
چکیده [English]

From the perspective of political anthropology and the descriptive-analytical method, this research seeks to answer the principal question: what is the process of change in the socio-political structure of the Qashqai tribe in the first and second Pahlavi era? For answering, a hypothesis is made: two main factors, namely the policies implemented towards the tribes and nomads by the central governments (forced settlement, disarmament, removal of local powers, deculturization and detribalization in the first Pahlavi period and the continuation of these policies, along with land reform and lifestyle changes in the second Pahlavi period) and political developments (World War II, the overthrow of Reza Shah and the coup d'état of 28 August) played essential roles in the change process. The analysis showed that in each historical period and according to the country's conditions, the government used different policies to destroy the structure of the Qashqai tribe. Although the first Pahlavi could not destroy the structure of tribe but the second Pahlavi with the help of British and American policies after the coup d'état of 28 August and the fall of Mossadegh's national government, was able to dismantle the tribal chieftaincy in the Qashqai and destroy the tribe structure. 

کلیدواژه‌ها [English]

  • political and social structure
  • Qashqai tribe
  • anthropology
  • Pahlavi era
آزادی دوقوزلو. زهرا (1393). مناسبات سیاسی ایل قشقایی و دولت، قبل و بعد از انقلاب اسلامی 68-1342. پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد. رشته جامعه‌شناسی انقلاب اسلامی. پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی.
ابرلینگ. پی­یر (1383). کوچ‌نشینان قشقایی فارس. ترجمه فرهاد طیبی‌پور. تهران: شیرازه.
احتشامی. لطف‌الله (1380). واژه قشقایی در اسناد صفویه. فصلنامه گنجینه اسناد. 44. 27- 14.
احمدی. حمید (1378). قومیت و قوم‌گرایی در ایران از افسانه تا واقعیت. تهران: نی.
اشرف نظری. علی، یزدان‌پناه. میلاد (1398). ساخت سیاسی-اجتماعی ایل قشقایی و بازنمایی سازوکارهای مشروعیت بخش قدرت؛ مطالعه موردی ایل قشقایی. تحقیقات فرهنگی ایران. 2 (46). 212-185.
افشار. ایرج (1362). ایلات و عشایر مجموعه مقالات-کنیه، لقب، نسبت عشایر و ذکر آن‌ها در متون فارسی. تهران: آگاه.
امان‌اللهی بهاروند. سکندر (1367). کوچ‌نشینی در ایران- پژوهشی درباره عشایر و ایلات. تهران: آگاه.
.......................................... (1383). زوال کوچ‌نشینی در ایران: یکجانشینی ایلات و عشایر. مطالعات ملی. 17. 155-184.
امیراحمدی. احمد (1373). خاطرات نخستین سپهبد ایران- احمد امیر احمدی. تهران: مؤسسه پژوهش و مطالعات فرهنگی.
ایرجی. ناصر (1380). ایل قشقایی در جنگ جهانی اول. تهران: مؤسسه نشر و پژوهش شیرازه.
بارل. آر. ام. (1389). یادداشت‌های سیاسی ایران ترجمه افشار امیری. تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
بالاندیه. ژرژ (1374). انسان‌شناسی سیاسی. ترجمه فاطمه گیوه‌چیان. تهران: آران.
بک. لوئیس (1396). قشقایی‌های ایران. ترجمه حمیدرضا جهاندیده. قم: نظاره.
پرهام. سیروس (1362). ایلات و عشایر مجموعه مقالات- ایل قشقایی کی و از کجا به فارس آمده است؟ تهران: آگاه.
پیمان. حبیب‌الله (1347). توصیف و تحلیلی از سازمان اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی ایل قشقایی. تهران: دانشگاه تهران.
حکیمی خرم. مجید (1391). تحلیل واکنش قشقایی‌ها به کودتای 28 مرداد 1332 وهمکاری آنان با نهضت ملی ایران. فصلنامه گنجینه اسناد. 86. دفتر دوم. 66-52.
درداری (فولادی). نوروز (1388). تاریخ اجتماعی و سیاسی ایل بزرگ قشقایی. شیراز: قشقایی.
دیگار. ژان پی­یر (1378). ایران در قرن بیستم (بررسی اوضاع سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی ایران در یکصد سال اخیر). ترجمه عبدالرضا (هوشنگ) مهدوی. تهران: البرز.
ریویر. کلود. (1382). انسانشناسی سیاسی. ترجمه ناصر فکوهی. تهران: نی.
شفیعی. حسن (1380). اقتدارگرای سیاسی و ماندگاری ایل در ایران (با تأکید بر ایل بختیاری و قشقایی). پایان‌نامه دکتری رشته علوم سیاسی. دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران.
صفی‌نژاد. جواد (1375). عشایر مرکز ایران. تهران: امیرکبیر.
صولت قشقایی. محمد ناصر (1371). سال‌های بحران-خاطرات روزانه محمدناصر صولت قشقایی از فروردین 1329 تا آذر 1332. تهران: رسا.
عباسی. پیمان (1390). آسیب‌شناسی سیاست‌گذاری‌های قومی و تأثیر آن بر امنیت ملی نظام ج.ا.ا با تأکید بر ایل قشقایی. پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد رشته علوم سیاسی. دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی.
عیوضی. محمدرضا (1380). طبقات اجتماعی و رژیم شاه. تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
غلامحسین پور. جلال (1386). جامعه‌شناسی خانواده و ازدواج در ایلات و عشایر مطالعه موردی ایل قشقایی. شیراز: الیاف.
فسایی. میرزا حسن (1362). تاریخ فارسنامه ناصری. تهران: سنائی.
فوران. جان (1392). مقاومت شکننده تاریخ تحولات اجتماعی ایران- از صفویه تا سال‌های پس از انقلاب اسلامی. ترجمه احمد تدین. تهران: مؤسسه خدماتی رفاهی رسا.
فیروزان. ت. (1362). ایلات و عشایر مجموعه مقالات- درباره ترکیب و سازمان ایلات و عشایر ایران. تهران: آگاه.
قهرمانی ابیوردی. مظفر (1373). تاریخ وقایع عشایری فارس. تهران: علمی.
کاوسی رکعتی. صمد، سجاد کاظمی (1395). رضاشاه و راهکاهای وی در سلب قدرت از خوانین ایلات جنوب-بختیاری، بویراحمدی و قشقایی. آرشیو ملی. 1(5). 107-94.
کلانتری. روزبه (1387). بررسی رویکرد ناسیونالیسم ایرانی در قبال مسائل قومی- در دوران پس از پایان جنگ سرد. پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد رشته علوم سیاسی. دانشگاه شهید بهشتی.
کیانی. منوچهر (1385). تاریخ مبارزات مردم ایل قشقایی از صفویه تا پهلوی. شیراز: کیان نشر.
کیاوند. عزیز (1389). حکومت و عشایر در دوران قاجار- برگرفته شده از کتاب حکومت و سیاست و عشایر انتشارات عشایری. اطلاعات سیاسی- اقتصادی. 11 و 12. 139-122.
مرسدن، دیوید (1358). گذشته و حال ایل قشقایی. ترجمه کاوه بیات. ماهنامه نور. 4 و 5. 64-53.
مصطفوی. امید (1385). ایالت بلو تا ایالت فارس- پژوهشی پیرامون اوضاع اجتماعی، اقتصادی و سیاسی طایفه بلوکهلو (ایل قشقایی). تهران: خلیلیان.
مکی. حسین (1362). تاریخ بیست ساله ایران. تهران: ناشر.
موسوی. عبدالرسول (1393). قبیله عشق. یزد: علم نوین.
میرزایی دره شوری. غلامرضا (1381). قشقایی‌ها و مبارزات مردم جنوب. تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
نادرپور. بابک (1379). نگاهی جامعه‌شناختی به ایل قشقایی- گذشته، حال و آینده. مطالعات ملی. 2 و 3. 41-7.
نصیری طیبی. منصور (1388). نقش ایل قشقایی در تاریخ و فرهنگ ایران. تهران: دفتر برنامه‌ریزی اجتماعی و مطالعات فرهنگی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری.
هاشمی. سید حبیب (1386). بررسی و تأثیر ایل قشقایی در قدرت و سیاست دوران پهلوی دوم (1325-1320). پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد. دانشگاه تربیت معلم. رشته علوم سیاسی.
Bodon. Theresa. C. (2016). The Politics of Literacy and the Qashqa’i Nomads of Iran. The Journal of Multidisciplinary Graduate Research. 2(1). 15-31.
Cohen. Ronald (1969). Canadian Journal of African Studies / Revue Canadienne des Études Africaines. 3(1). 23-30.
Gharakhlou. Mehdi (2006). A Study of Cultural Changes Among the Qashqai Tribes in Iran. Researches in Geography. 56. 1-11.
Greenhouse. Carol. J. (1987). Political Anthropology. Princeton University. United States. 1-15.
Koster. Martij (2021). Political Anthropology. Radboud University. 330-347. https://www.researchgate.net
Wydra. Harald, Thmassen. Bjorn (2018). The Promise of Political Anthropology. 1-17. https://www.elgaronline.com