تجلی باغ ایرانی بر قالی باغی جیپور

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه فرش دانشکده هنر و علوم انسانی دانشگاه شهرکرد

چکیده

باغ ایرانی بواسطه ساختار ویژه و اهمیتی که در فرهنگ ایرانی- اسلامی دارد از دیرباز بر آثار هنری مختلف این سرزمین نمودار شده است. یکی از بسترهای تجلی این مضمون که بسیار نیز مورد توجه قرارگرفته و آثار متعددی را به منصه ظهور رسانده، هنر قالی‌بافی است. از دیرباز قالی‌های متنوعی با این مضمون خلق ‌شده‌اند که علیرغم مضمون مشترک، هریک در نوع خود منحصربفرد بوده است. یکی از این آثار ارزشمند قالی باغی جیپور است که پژوهش حاضر با هدف درک معنای نهفته در آن شکل ‌گرفته است. در این پژوهش سعی بر آن بود به این پرسش پاسخ داده شود که "در پس یک اثر شاخص چون قالی جیپور چه معنایی نهفته است و چرا این قالی و قالی‌های مشابه آن در یک دوره خاص در قالب آثار فاخر تهیه و تولید شده و یا به بیانی دیگر در سطح فرهنگی بالا بسیار مورد توجه بوده‌اند؟" پاسخگویی به این سؤال و تحلیل قالی جیپور در این نوشتار با روش تحلیل فرهنگ مادی ژولز پراون صورت گرفت. داده‌های موردنیاز برای این پژوهش از طریق مشاهده‌ تصویر و تحلیل اجزا تشکیل‌دهنده‌اش حاصل شد، اطلاعات موردنیاز برای تحلیل آن از طریق مطالعات کتابخانه‌ای فراهم آمد و در نهایت مورد تجزیه‌ و تحلیل قرار گرفت. نتایج این پژوهش حاکی از آن است که در دوره خلق این اثر قدرت حاکم برای تثبیت و مشروعیت بخشی به خود تحولاتی اساسی در فرهنگ ایران ایجاد کرد که در دو نظام اسلامی و ایرانی ریشه داشت. معنای نهفته در پس طرح باغ ایرانی که ترسیم جهانی ابدی و بی ‌نقص است مورد توجه قدرت مذکور قرار گرفت چراکه نزد دولت صفوی چنین استنباط می‌شد که این جلوه‌ای از حضور حکومتی ایرانی- اسلامی، بر روی زمین است.

کلیدواژه‌ها


- آرمان. احسان؛ ذاکرین. میترا (1393). خوانش آیینی- اساطیری بازنمایی گرفت و گیر در تخت جمشید و کلیله و دمنه بایسنقری. نشریه هنرهای کاربردی، سال 3. شماره5.صص. 35-44.
-      ابن بلخی (1363). فارس نامه. تصحیح گای لیسترانج و رینولدالن نیکلسون. تهران: دنیای کتاب.
-      استون. پیتر(1389). تعمیر قالی شرقی. ترجمه غلامرضا طوسیان شاندیز. تهران: انتشارات جمال هنر.
-      افوشته اى نطنزى. محمود بن هدایت الله(1373). نقاوة الآثار فی ذکر الاخیار فی تاریخ الصفویه. تصحیح احسان اشراقى. تهران: انتشارات علمى و فرهنگى.
-      امین. نصرت بیگم(بی‌تا). تفسیر مخزن العرفان در علوم قرآن. جلد 12. بی‌جا .
-      انصاری. مجتبی؛ صالح. الهام(1391). بررسی تطبیقی نگارگری مکتب دوم تبریز و باغ ایرانی در دوره تیموری و صفوی. فصلنامه نگره. سال 7. شماره22. صص. 5-24.
-      انصاریان. حسین(بی‌تا). تفسیر حکیم. جلد 1. قم: دار العرفان.
-      بروجردی. محمد ابراهیم(1366). تفسیر جامع. جلد 6. تهران: صدر.
-      بهرام بن پژدو(1338). زراتشت نامه. ترجمه فردریک رزنبرگ. بی‌جا.
-      پورداود. ابراهیم(بی تا). یشت‌ها. تهران: انتشارات اساطیر.
-      ترکمان. اسکندر بیگ(1382). تاریخ عالم آرای عباسی. تصحیح ایرج افشار. تهران: امیر کبیر .
-      تفضلی. احمد(1354). مینوی خرد. تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
-      تقوی نژاد. بهاره(1387). تجلی نقوش گرفت و گیر در فرش دوره صفوی. دوفصلنامه گلجام. سال4. شماره9. صص. 49-62.
-       حصوری. علی (1376). باغ مینوی فردوس و طرح قالی ایرانی. ماهنامه کلک. شماره 93-89.
-      -----------(1381). مبانی طراحی سنتی در ایران. چاپ1. تهران: چشمه.
-      دادگی. فرنبغ(1385). بندهش. تصحیح مهرداد بهار. تهران: توس.
-      دستغیب. عبدالحسین(1392). پرسش‌ها و پاسخ‌ها. جلد1. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
-      راشد محصل. محمد تقی (1366). گزیده‌های زادسپرم. تهران: موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
-      شهدادی. جهانگیر(1384). گل و مرغ. چاپ1. تهران: کتاب خورشید.
-     صفت گل. منصور(1388). فراز و فرود صفویان. تهران: کانون اندیشه جوان.
-      عوض پور. بهروز(1396). رساله‌ای در باب گل و مرغ. تهران: کتاب آرایی ایرانی.
-      غفوری فر. فاطمه؛ شمیلی. فرنوش(1396). رمزگشایی نمادین نقوش حیوانی گرفت و گیر در سه نگاره از کلیله و دمنه براساس نظر عرفای بزرگ ایرانی با تاکید بر تعابیری از مولانا. اولین کنفرانس ملی نمادشناسی در هنر ایران. بجنورد: دانشگاه بجنورد.
-      قزوینی. زکریا بن محمد(1978). عجایب المخلوقات و غرایب الموجودات. بیروت: فاروق سعد.
-      کربن.‌هانری (1360). شرح شطحیات روزبهان بقلی. تهران:‌هانری کربن.
-     کن بای. شیلا (1386). عصر طلایی هنر ایران. ترجمه حسن افشار. تهران: مرکز.
-      متدین. حشمت‌اله، متدین، رضا (1394). معماری کوشک، کوشک‌های نُه قسمتی در باغ ایرانی. مجله منظر. سال7. شماره33. صص. 32-39.
-      مقدسی. مطهر بن طاهر(1962). کتاب البدء و التاریخ. جلد1. پاریس: کلمان هوار.
-      موسسه آینده روشن(1388). مجموعه آثار چهارمین همایش بین‌المللی دکترین مهدویت با رویکرد سیاسی و حقوقی. جلد1. قم: جامعه المصطفی العالمیة.
-      ناجى. محمد یوسف(1387). رساله در پادشاهى صفوى. به کوشش رسول جعفریان و فرشته کوشکى. تهران: مرکز اسناد مجلس شوراى اسلامى.
-      نصیرى. محمد ابراهیم بن زین العابدین(1373). دستور شهریاران. تصحیح محمد نادر نصیرى مقدم. تهران: بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار.
-      وایش. ح.پ.(1379). فرش با نقش باغ ایرانی. ترجمه فرزاد کیانی. فصلنامه معماری و فرهنگ. سال2. شماره 5.
-      Nath Basu. Minendra; Nath Basu. Malay(1975). A Study on Material Culture. India: The World Press Private. LTD.