انجمن انسان شناسی ایراننامه انسان شناسی1735-2096162920200220تحلیل مردمنگارانه از تاثیر صنعت نفت بر نابرابری اجتماعی: مطالعه موردی حوزه نفتی غرب کارون (مقاله پژوهشی)175046751FAمصطفی ازکیااستاد بازنشسته دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهرانیونس اکبریعضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی جهاد دانشگاهیJournal Article20200621<span lang="FA" dir="RTL">قشربندی اجتماعی از مفاهیم کلیدی است که بیانگر برابری یا نابرابری گروههای مختلف اجتماعی در ابعاد اقتصادی، سیاسی و</span><span lang="FA" dir="RTL">اجتماعی است<span>. این تحقیق با استفاده از ترکیبی از روشهای کمی و کیفی و با بهرهگیری از ابزار پرسشنامه، مشاهدات مردمنگارانه و مصاحبههای گروهی و فردی با مسئولان دولتی، دهیاران، بخشداران، دهقانان و سران قبایل و طوایف منطقه به بررسی تاثیر صنعت نفت بر نابرابری اجتماعی در حوزه نفتی غرب کارون پرداخته است. نتایج تحقیق بیانگر این مطلب است که ورود صنعت نفت در این منطقه نه تنها سبب تعدیل نابرابریهای سنتی موجود در منطقه نشده بلکه سبب بازتولید نابرابرهای موجود در منطقه نیز شده است. حضور نفت در منطقه که بنا به مسئولیت اجتماعی خود بایستی سبب توسعه متوازن در غرب کارون میشد، سبب شده که اقشار تهی دست جامعه در موقعیت اجتماعی خود تحرک صعودی نداشته و در عوض اقشار بالای اجتماعی با استفاده از سرمایههای اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی خود در ابقاء جایگاه خود و فرزندانشان موفق باشند. علاوه بر این، نتایج نشان میدهد شرکت نفت نسبت به مسئولیت اجتماعی خود در منطقه بی توجه بوده، نگاه کوتاه مدت و منفعت محور به منابع طبیعی منطقه داشته است.</span></span>https://journal.asi.org.ir/article_46751_755807661d23475183cdad501c8182e5.pdfانجمن انسان شناسی ایراننامه انسان شناسی1735-2096162920200220نقش فرهنگی محرمیت و روشهای طراحی در تفکیک فضاهای زنانه و مردانه درمساجد (مقاله پژوهشی)517246755FAهانیه سادات افتخاریپژوهشگر دکتری معماری، گروه معماری دانشگاه آزاد واحد امارتحسین سلطان زادههیئت علمی دانشگاه آزاد واحد تهران مرکز0000-0003-3974-5205Journal Article20200825زنان در طول تاریخ برای رسیدن به ارزشهای معنوی نیاز به یک مکان داشتند، این فضای عبادی همواره دستخوش تغییرات بوده و در نهایت تحولات بسیاری در نحوه شکلگیری داشته است. موضوع این پژوهش بررسی فضای خاص عبادت برای زنان و چگونگی تفکیک آن از فضای مردانه در مساجد است. اهمیت این پژوهش در این است که مسجد فضایی مهم و همواره به صورت روزانه و هفتگی در جوامع اسلامی مورد استفاده قرار میگیرد و متناسب با توسعه جمعیت و گسترش شهرها همواره شمار قابل توجهی مسجد، طراحی و ساخته میشود که چگونگی طراحی فضای زنانه در آنها بسیار اهمیت دارد. با اختصاص دادن فضایی متعلق به زنان امکان حضور آنان فراهم میشود و منجر به ایجاد مکانهای دینی-عبادی زنانه میشود. این پژوهش از جنبه دادهها کیفی میباشد و از روش تحقیق توصیفی- تحلیلی و همچنین روش تحقیق تحلیل محتوا استفاده شده است.<br /> هدف از انجام این پژوهش این است که راه حلهای گوناگون تفکیک فضای زنانه در مساجد و مزایا و کاستیهای هر کدام از راه حلها و شناسایی انواع روشهای جداسازی فضای زنان، در سرزمینهای اسلامی مورد بررسی قرار گیرد.<br /> نتایج تحقیق نشان میدهد که هر یک از شیوههای تفکیک و تمایز فضای زنانه از مردانه (تفکیک با پرده، نیم طبقه، طبقه و...) محاسن و کاستیهایی داشته است که انتخاب هر یک از گزینهها هم با توجه به جنبههای کارکردی مسجد (مسجد جامع، مسجد محله و ...) و هم امکانات ساختمانی بوده است.https://journal.asi.org.ir/article_46755_1bb05b640cefd8941f9a3144524e6cc9.pdfانجمن انسان شناسی ایراننامه انسان شناسی1735-2096162920200220باورها عامل آفرینش نقش و نگار در تختبافتههای آناتولی: با تأکید بر گلیم (مقاله پژوهشی)7310046756FAمحمد افروغگروه آموزشی فرشJournal Article20200824باورها بهعنوان مجموعهای از رفتارهای آیینی و گلیمبافتهها بهعنوان بخشی از هنر و میراث بومی آناتولی، همواره رابطهای دو سویه با یکدیگر داشتهاست. از اینرو که باورها و عقاید یکی از مهمترین محرکهای آفرینش نقش و نگارههای تختبافتههای آناتولی به ویژه گلیمها است که در گذشته حضوری برجسته در زمینه این بافتههای روستایی و عشایری داشته و متقابلاً گلیم مناسب ترین محمل برای بروز و عینیسازی باورهای بافندگان روستایی و عشایری آناتولی بودهاست. این مقاله بر آن است تا ضمن معرفی انواع فنون بافت و انواع گلیمبافتههای آناتولی به شناسایی، تحلیل، طبقهبندی و معرفی انواع نقشمایههای گلیم آناتولی حاصل از باورها و عقاید بافندگان آناتولی بپردازد. برخی یافتههای پژوهش چنین است<span style="text-decoration: underline;">: </span>گلیمهای آناتولی شامل انواع روانداز جهیزیه عروس، محرابی، سفره و دیوارکوب (آویز) است. بر این مبنا گلیم طرح محرابی بهواسطه باورهای مذهبی و جنبه کاربردی آن در فریضه نماز، برجستهترین و رایجترین نوع گلیم آناتولی است. همچنین نقشمایههای گلیمبافتهها به پنج طبقه تقسیمبندی میشود که شامل<span style="text-decoration: underline;">: </span>1. نقوش مرتبط با زایش، باروری و حاصلخیزی. 2. نقوش مرتبط با حفاظت از زندگی. 3. نقوش مرتبط با اموال و ابزار زندگی. 4. نقوش مرتبط با زندگی و حیات خانواده یا قبیله. 5. نقوش مرتبط با مرگ، میباشد. از این میان نقوش مرتبط با حفاظت از زندگی و زایش و باروری و حاصلخیزی از منظر باورهای جمعی و فردی، بیشترین کاربرد را در گلیم آناتولی دارند. در کنار این طبقهبندی، برخی نقوش متفرقه نظیر نقشمایه سگ، هزارپا، خرچنگ، لاکپشت، حوض با مرغانی محیط بر آن، نیز وجود دارد که صرفاً جنبه تزئینی داشته است. نوع تحقیق حاضر کیفی و بنیادین و روش تحقیق از نوع توصیفی - تحلیلی و شیوه گردآوری دادهها میدانی میباشد.https://journal.asi.org.ir/article_46756_f6ad80f135766e121d315798fbe884d4.pdfانجمن انسان شناسی ایراننامه انسان شناسی1735-2096162920200220نگاهی به باورها و آداب سفر در دوره قاجار (مقاله پژوهشی)10113546757FAمینا جاویدانکارشناس ارشد ایران شناسی گرایش آداب و رسوم و فرهنگ مردم از دانشگاه شهید بهشتیJournal Article20200413فرهنگ عامیانه اعتبار و پشتوانه مسلم و غیرقابل انکار مردم یک جامعه است و باورها یکی از اساسیترین عناصر سازنده فرهنگ و هویت سنتی مردم را تشکیل میدهند. از آن جایی که بخش عمدهای از باورهای مردم در حین سفر نمود پیدا میکند، بیتردید فرهنگ جاری در سفر یکی از شاخصترین مولفههایی است که جلوهگر و معرف فرهنگ یک جامعه نزد سایر اقوام میباشد. در تحقیق پیش رو سعی شده با معرفی باورهای عامیانه مردم ایران در رابطه با سفر با رویکردی تاریخی، گامی کوچک اما مهم در جهت احیاء و معرفی گوشهای از گنجینه معنوی مردم این سرزمین کهن برداشته شود. روش این تحقیق بصورت کتابخانهای و فیشبرداری از منابع است و تلاش بر این بوده است که با گردآوری و استخراج و دسته بندی و توصیف باورها از لابه لای کتب، سفرنامهها، نشریات و اسناد، تصویری نسبتا جامع از باورهای عامیانه سفر ارائه دهد. در نهایت، میتوان نتیجه گرفت که بسیاری از باورهای گذشتگان، تحتتاثیر پیشرفت، تکنولوژی و تغییر جهانبینی افراد جامعه، با عدم پایبندی و فراموشی مواجه شدهاند و برخی از آنها ولو با اندک تغییرات همچنان به حیات خود ادامه میدهند.https://journal.asi.org.ir/article_46757_3613e1289aba8246e9dad4a31a5422fd.pdfانجمن انسان شناسی ایراننامه انسان شناسی1735-2096162920200220تحلیل مردمشناسی جنگهای شاهنامه (مقاله پژوهشی)13716446758FAالهام سعادتدانشجوی ادبیات حماسی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه اصفهان0000-0003-4510-9520محسن محمدی فشارکیدانشیارگروه ادبیات فارسی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه اصفهانJournal Article20200707<em>شاهنامه، </em>داستان جنگ است و بقیه وقایع در سایه آن اتفاق میافتد، به همین سبب جنگنامه نامیده شده است. جنگ تنها یک کنش خونین نیست بلکه ریشه در مسائل عمیق انسانی دارد و وضعیت زیستی و ذهنی جامعه در آن نمود پیدا میکند. انگیزههای متفاوتی که مردم شناسان در سیر زندگی اجتماعی، برای افروختهشدن آتش جنگها ذکرکردهاند در <em>شاهنامه</em> نیز وجود دارد که امکان تطبیق جامعه انسانی شاهنامه با جوامع واقعی را میسر میکند. تحلیل معیارهای جنگ، چرایی وقوع جنگها، ویژگی آنها و نتیجهای که از آن مورد انتظار است الگویی از تصویر ذهنی شاعر از جامعه و آرمانهای آن را به نمایش میگذارد. مردمشناسی، انگیزههایی چون غنیمت و غارت، بیگانهترسی، تلافیجویی و قدرتنمایی را برای جنگها برشمردهاست که همعرض با مراحل تطور جامعه، از ابتداییترین مراحل تا تبدیل به یک نظام حکومتی منسجم یعنی کشور حرکت میکند. در پیکره مطالعاتی پژوهش، یعنی از تولد تا مرگ رستم در <em>شاهنامه</em>، همه این انگیزهها وجود دارد اما تلافیجویی و قدرتنمایی که همواره با موضوعی مقدس پیوند خوردهاست بسامد بالاتری دارد. حتی در جنگهای مراحل ابتدایی که انگیزه اصلی آنها غارت و غنیمت است یعنی نتایج مادی از آنها مورد انتظار است، باز هم موضوعات ارزشی است که اهمیت و انعکاس دارد. با توجه به تحلیل جنگها، حماسه فردوسی روایت جامعهای در حال گذار به کشور شدن است که برای دستیابی به هویت ملی از دست رفته خویش و به دست آوردن مؤلفههای آن، با اقوام دیگر میجنگد. در واقع حماسه فردوسی بازتابی از مسائل مبتلابه جامعه آن روزگار است که پس از شکست از اعراب درحال بازتولید هویت ملی خویش است.https://journal.asi.org.ir/article_46758_4c022f134255293dc885a4d8d68bc13f.pdfانجمن انسان شناسی ایراننامه انسان شناسی1735-2096162920200220فرهنگ مشتمال و مشتمالچی در گرمابه و زورخانه و راهکارهای احیاء این شغل (مقاله پژوهشی)16519146759FAگلفام شریفیاستادیار پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگریJournal Article20201013گرمابه و زورخانه از نهادهای تاثیرگذار و عناصر اصلی محلههای شهرهای قدیم بودهاند. این اماکن میراثهای با ارزشی را در طی سالیان، نسل به نسل انتقال دادهاند. گرمابه از زمان پهلوی دوم جای خود را به حمامهای شخصی داد و زورخانه نیز با جدا شدن کشتی پهلوانی از گود زورخانه به دو پاره تقسیم گردید. در این پژوهش سعی ما بر این بوده است تا به مسوولیتهای مشتمالچی و تحولات این شغل از دیرباز تاکنون در دو مکان گرمابه و زورخانه بپردازیم. همچنین به این پرسش پاسخ دهیم که چون امروزه این شغل رو به فراموشی گذاشته است، آیا میتوان با وجود تغییر شرایط جامعه، راهکاری برای صیانت از آن ارائه داد. به نظر میرسد عدم شناخت دقیق روش مشتمال و تفاوت آن با ماساژ مدرن سبب شده تا با تغییر سبک زندگی، شغل مشتمالچی به فراموشی سپرده شود. در نهایت، نگارنده متذکر میشود که احیاء این شغل در زورخانه دور از ذهن به نظر میرسد اما در خصوص گرمابه پیشنهاداتی ارائه داده است تا به جای پذیرش پایان حیات این اماکن و تغییر کاربری این سازهها، با شناخت دقیق روش مشتمال و شغل مشتمالچی، گرمابهها را به چرخه حیات اقتصادی بازگردانیم.https://journal.asi.org.ir/article_46759_d56e104ea47c1cba3798cc1118856ca0.pdfانجمن انسان شناسی ایراننامه انسان شناسی1735-2096162920200220مردم شناسی فقر زنان سرپرست خانوار شهر اراک (مقاله پژوهشی)19322146760FAزهرا فرضی زادهگروه برنامه ریزی و توسعه اجتماعی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه تهران، تهران، ایرانhttps://orcid.org/00سمیه حقیگروه آموزشی مطالعات توسعه اجتماعیJournal Article20201022زنان سرپرست خانوار از گروههای در معرض مخاطرهای هستند که مسائل متعددی دارند. هدف پژوهش میدانی حاضر، بررسی جنبههای مختلف فقر زنان سرپرست خانوار شهر اراک است. برای دستیابی به دادهها، از فنون مشاهده، مصاحبه نیمهسازمانیافته و بحث گروهی متمرکز با تعدادی از زنان سرپرست خانوار تحت پوشش دو سازمان حمایتی رسمی یعنی سازمان بهزیستی و کمیته امداد امام خمینی (ره) در شهر اراک و برای تحلیل دادهها نیز از روش تحلیل محتوای کیفی (موضوعی) استفاده شده است. بر اساس یافتههای پژوهش، گذران زندگی به دشواری، درآمد ناکافی، کیفیت نامطلوب مسکن و تغذیه، ابتلاء به بیماری، ضعف مهارتها، عدم برخورداری از بیمه، یأس، نگرانی و عدم اطمینان درباره آینده خود و فرزندان، نگرانی از باورهای سایرین و در معرض برخی آسیبهای اجتماعی بودن، از مسائل زنان سرپرست خانوار بود.https://journal.asi.org.ir/article_46760_153474f93b722ee0202c7c9df085f605.pdf