از امر ایلی تا امر قومی در ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

هیئت علمی دانشگاه مازندران

چکیده

مطالعات امر ایلی در ایران تاریخی طولانی دارد و سابقه آن به نگاه اگزوتیستی انسان‌شناسی غربی (نگاه بیگانه‌گرایی به علت عجیب و غریب بودن) نسبت به فرهنگ‌های قبیله‌ای بر می‌گردد که تحت تاثیر نگاه شرق‌شناسانه انسان‌شناسان به جوامع و فرهنگ‌های دیگر شکل گرفته است. در ایران این نگاه نسبت به امر ایلی به دلیل شدت تغییری که تحت تاثیر اقدامات ملت‌سازی و مدرنیزاسیون بر امر ایلی اعمال می‌شد، شکل گرفت و توسط محققان غربی و ایرانی پژوهش‌های گسترده‌ای درباره جامعه ایلی انجام شد. در دو دهه اخیر در کنار مطالعات امر ایلی که به شدت کاهش یافته بود، مطالعات امر قومی نیز رواج یافت و مقالات و کتاب‌های متنوعی در این زمینه در رشته‌های مختلف علوم سیاسی و علوم اجتماعی نگاشته شد. امر قومی که امروزه تحت نام‌هایی چون کرد، لر، ترکمن، عرب، بلوچ، بختیاری، قشقایی، شاهسون و غیره شناخته می‌شود، استمرار همان امر ایلی گذشته است. اما در بررسی‌های اخیر، فرایند انتقال آن مورد غفلت قرار گرفته است. این بررسی‌ها توجه چندانی به مکانیسم‌های فرایند تبدیل امر ایلی به امر قومی نداشتند، و به همین دلیل تحلیل‌ها مبتنی بر پویای‌های گروهی انجام نشدند و عوامل متعدد در این انتقال و نیز نقش محتوای فرهنگی در فرایند انتقال نادیده گرفته شده‌اند. بررسی حاضر سعی دارد با توجه به رویکرد فرایندی و تاکید بر نقش محتوای فرهنگی، نگاه جدیدی را به مقوله امر ایلی و امر قومی در ایران مورد توجه قرار دهد.  

کلیدواژه‌ها


-         کاتوزیان، محمدعلی (1391). تضاد دولت و ملت. ترجمه علیرضا طیب. تهران: نشرنی.
-         لمبتون، آن (1377). مالک و زارع در ایران. ترجمه منوچهر امیری. تهران: نشر علمی فرهنگی.
-         شمیم، علی‌اصغر (1387). ایران در دوره سلطنت قاجار. جلد اول. تهران: نشر بهزاد.
-         سالور، قهرمان (1374). روزنامه خاطرات عینالسلطنه. تهران: نشر اساطیر.
-         کرونین، استفان (1383). رضاشاه و برآمدن ایران نوین؛ دولت و جامعه در زمان رضاشاه. تهران: نشر جامی.
-         دیگار، ژان (1378). ایران در قرن بیستم: بررسی اوضاع سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی ایران در یکصد سال اخیر. ترجمه عبدالرضا مهدوی، تهران: نشر البرز.
-         فوران، جان (1380). مقاومت شکننده. ترجمه احمد تدین. تهران: موسسه فرهنگی رسا.
-         ریویر کلود (1382). انسان‌شناسی سیاسی. ترجمه ناصر فکوهی. تهران: نشر نی.
-         کاتم، ریچارد (۱۳۷۸). ناسیونالیسم در ایران. ترجمه احمد تدین. تهران: کویر.
-         شهبازی، عبداله (1369). مقدمه‌ای بر شناخت ایلات وعشایر. تهران: نشر نی.
-         کرونین، استفان (1385). نوگرایی؛ تحول و دیکتاتوری در ایران؛ ترجمه فرشید نوروزی در مجله نامه تاریخ‌پژوهان، شماره 7، پاییز 1385.
-         تاپر، ریچارد (1377). قومیت، جایگاه و معنای آن در مردم شناسی ایران و افغانستان. ترجمه سیدابوالقاسم جلالی در تحقیقات جغرافیایی. شماره 49 و50، تابستان و پاییز 1377.
-       Appadurai, A. (1996). Modernity at Large: Cultural Dimensions of Globalization. Minneapolis: University of Minnesota Press.
-       Barth F. (1969) Ethnic Groups and Boundaries: The Social Organization of Cultural Difference. Ethnic Little Brown & Co (T).
-       ---------- (1992) Cultural Complexity: Studies in the Social Organization of Meaning. New York: Columbia University Press.
-       Beck L. (1987). Tribes and the State in Iran. Cambridge.
-       Cronin, S. (2007), Tribal politics in Iran. London: Routledge.
-       Eriksen T. H. (2010). Ethnicity and Nationalism: Anthropological Perspectives (Anthropology, Culture and Society). London: Pluto Press.
-       Hannerz, U. (1992). Cultural Complexity: Studies in the Social Organization of Meaning. Columbia: Columbia University Press.
-       Jenkins. R. (2008). Rethinking Ethnicity. London: sage publication.
-       Matthee R. (1993). “Transforming Dangerous Nomads into Useful Artisans, Technicians, Agriculturists: Education in the Reza Shah Period” in Iranian Studies, Vol. 26, No. 3/4 (Summer - Autumn, 1993), pp. 313-336
-       Spooner B. (2013). Investment and Translocality In: Crossroads Asia working papers series No. 14.
-       Swartz J. Marc (1969). Processual and Structural Approaches in Political Anthropology: A Commentary Canadian Journal of African Studies/ La Revue canadienne des études africainesVolume 3, Issue 1.
-       Worsley. P. (1984). The Three Worlds: Culture and World Development. Chicago: University of Chicago Press.